شناسایی خطر و ارزیابی ریسک

شناسایی عوامل خطر

در سیستم مدیریت HSE که در آن گام‌های جلوگیری از ایجاد خطر و بالا رفتن راندمان کار شرح داده‌شده است یکی از مهم‌ترین مسائل شناسایی خطر های محیط کار و راه‌های جلوگیری از آن است. برای جلوگیری از ایجاد خطر و پیشگیری از خطرات ناشی از خطاهای انسانی و خطرات زیست‌محیطی ابتدا باید عوامل خطر را شناسایی کرد.

هر چقدر که بیشتر با خطرات آشنا باشیم و راه‌های ارزیابی و پیشگیری از آن‌ها را به‌خوبی بشناسیم کنترل این خطرات و اتفاقات ناگهانی بسیار آسان‌تر می‌گردد. یکی از گام‌هایی که به شما در این امر کمک می‌کند،  شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک است که در این مقاله به‌صورت کامل به شرح آن می‌پردازیم.
 

روش های مورد استفاده برای شناسایی خطرات

• آنالیز مقدماتی خطرات
• شناسایی مخاطرات
• انواع معایب fmea و آنالیز عوامل مربوط به آن ها
• آنالیز what if 
• فهرست های بررسی 
• آنالیز what if + فهرست های بررسی 

آشنایی با شناسایی خطر و ارزیابی ریسک

شناسایی خطر (Identification Hazard): شناسایی خطر فرآیند شناسایی وجود یک خطر یا عامل زیان‌آور و تعیین مشخصات آن در محیط کار است.

ارزیابی ریسک (Assessment Risk): فرآیند ارزیابی ریسک ناشی از خطرات ، فرایندی است که در آن می‌توان با توجه به‌کفایت هرگونه کنترل‌های موجود و تصمیم‌گیری، تفکر کرد که آیا ریسک قابل‌قبول است یا خیر، یا این‌که درصد ریسک فرایند پیش‌آمده چقدر است.
 

جایگاه و هدف شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک

جایگاه و هدف شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک در متن استانداردهاي سیستم مدیریت ایمنی 18001 OHSAS بند (4 -3-1) و همچنین در سیستم (MS –HSE) بر انجام شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک تأکید شده است و به‌عنوان قلب سیستم یادشده است. طبق این الزامات، سازمان باید به‌طور مداوم روش اجرایی جهت شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک و تعیین کنترل‌های لازم را ایجاد، اجرا و نگهداري نماید.
 

روش اجرایی شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک باید موارد ذیل را مدنظر قرار دهیم:

• فعالیت‌های روتین و غیر روتین
• فعالیت‌های کلیه افرادي که به محیط کار دسترسی دارند ( شامل پیمانکاران و بازدیدکنندگان ).
• رفتار و قابلیت‌های انسان و سایر عوامل
• تغییرات یا تغییرات پیشنهادی در سازمان، فعالیت‌ها و مواد آن
• زیرساخت، تجهیزات و مواد موجود در محیط کار (تدارك دیده‌شده توسط سازمان یا سایرین)
• خطرات ایجاد شده در مجاورت محیط کار به‌وسیله فعالیت‌های مرتبط با کار تحت کنترل سازمان (جنبه‌های زیست‌محیطی)
• خطرات شناسایی‌شده که منشأ بیرون از محیط کار دارند و می‌توانند اثر زیان‌آوری بر بهداشت و ایمنی افراد تحت کنترل سازمان بگذارند.

کاربردهای ارزیابی ریسک

کاربردهای ارزیابی ریسک شامل بخش‌هایی است که توجه و عمل کردن به این بخش‌ها می‌تواند علاوه بر سرعت بخشیدن به کار باعث گردد  ایمنی در محیط کار نیز به‌صورت خودکار بالا رود، این عوامل و بخش‌ها به شرح زیر می‌باشند:

• شناسایی و تجزیه‌وتحلیل خطر در جهت توسعه و اجراي دستورالعمل‌های ایمنی.
• بازنگري خطر و ریسک موجود در روش‌های اجرایی، برگه عملیاتی و وظایف بحرانی جهت تعیین تناسب آن‌ها.
• بازنگري ایمنی قبل از شروع بکار جهت اطمینان از اینکه تسهیلات و شرایط جهت انجام عملیات کاری مناسب هستند.
• بازنگري ایمنی و عملیات براي همه پروژه‌های بزرگ و گران، جهت اطمینان از اینکه ملاحظات مهم طراحی رضایت‌بخش هستند .

زمان مناسب براي ارزیابی ریسک

مطمئناً هر کاری اگر به‌موقع و در ساعت معین خود انجام شود، رضایت و نتیجه مطلوب‌تری نیز به همراه دارد. در گام ارزیابی ریسک زمان مناسب و تخمین این زمان می‌تواند درصد موفقیت انجام کار را نیز بالا ببرد. این زمان‌ها در سیستم ایمنی به چند بخش تقسیم‌شده‌اند. این زمان‌ها عبارت‌اند از :

• مناسب‌ترین زمان جهت شروع ارزیابی ریسک در فاز طراحی است .
• با وجود این ارزیابی ریسک مداوم به‌عنوان اولویت مهم در طول چرخه حیات هر سیستمی است .
• ارزیابی ریسک یک پیش‌نیاز اساسی جهت ایجاد تغییر در محیط کارخانه از لحاظ فیزیکی یا روش اجرایی یا سازمانی است.

مدیریت ریسک (Risk management)

مدیریت ریسک به‌عنوان مجموعه‌ای از فعالیت‌ها به همراه استفاده از منابع به‌منظور کنترل و نظارت بر سیستم مورد مطالعه و با هدف کنترل ریسک و آثار آن به کار می‌رود. مدیریت ریسک به‌منظور کاهش خطرات بالقوه ناشی از وقوع مخاطرات مرتبط با ریسک‌های منتسب به هرکدام از جنبه‌های مدیریت یک سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارزیابی ریسک یک فرآیند جمع‌آوری اطلاعات براي اتخاذ تصمیمات علمی و شفاف براي تعیین سطح ریسک مربوط به یک خطر است. درواقع ارزیابی ریسک یک روش ساختار یافته و سیستماتیک برای شناسایی خطرات و برآورد ریسک براي رتبه‌بندی تصمیمات جهت کاهش ریسک به یک سطح قابل‌قبول است.
 

به‌طورمعمول در محیط کار، خطرات فراوانی مورد شناسایی قرار می‌گیرند که با توجه به محدودیت منابع و زمان، می‌بایستی ابتدا خطرات مهم‌تر کنترل‌ گردد و در مراحل بعدي به سایر خطرات پرداخته شود. ازاین‌رو بایستی از فرآیند ارزیابی ریسک استفاده شود. به‌عبارت‌دیگر ارزیابی ریسک به سازمان کمک می‌نماید تا اولویت خود را در مبحث ایمنی به‌درستی شناسایی نموده و در تخصیص منابع به‌دقت عمل کند تا بیشترین تاثیر در سیستم مدیریت ایمنی پدیدار شود.