در روز ششم جولای سال ۲۰۱۸ ایالات متحده‌ی امریکا، تحریم‌هایی را که بعد از برجام به حالت تعلیق درآورده بود، از نو علیه ایران وضع کرد. البته باقی کشورها کماکان خود را عضوی از برجام می‌دانند. کشورهای اروپایی مخصوصاً انگلستان، آلمان و فرانسه، مخالفت شدید خود را با این سیاست آمریکا اعلام کرده‌اند اما روسیه و چین حتی پا را فراتر گذاشته و عضویت آمریکا در برجام را دیگر به رسمیت نمی‌شناسند. از سوی دیگر ترامپ هشدار داد که هر کشوری با ایران همکاری کند، مورد تحریم‌های آمریکا قرار خواهد گرفت.حال این تحریم ها چه تاثیری بر صنعت فولاد ایران خواهد گذاشت؟
تحریم‌های آمریکا شامل چه چیزهایی می‌شود؟
- تجارت گرافیت، فلزاتی مثل آلومینیوم و فولاد، سنگ معدن آهن و نرم‌افزارهایی که از آنها در صنعت استفاده می‌شود
- بخش‌های اتومبیل سازی ایران مخصوصاً قسمت‌های سرهم‌بندی قطعات که هم شامل اتومبیل‌های سنگین می‌شود و هم سبک
- تحریم پرداخت و دریافت بانکی دلار آمریکا، طلا و فلزات با ارزش برای دولت ایران
- به حداقل رساندن معاملات ریالی در خارج از ایران و محدود کردن ریال به داخل
- روشن کردن تکلیف بدهی‌های ایران
دور دوم تحریم‌های آمریکا
در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۱۸ دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران وضع شد. این تحریم‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- کشتی‌سازی
- نفت و محصولات نفتی
- تراکنش‌های مالی - بیمه
- جریمه‌های سخت برای شرکت‌هایی که با ایران همکاری کنند
چه بر سر فولاد ایران آمده است؟
ایران در سال ۲۰۱۷ با تولید ۲۱/۲ میلیون تن فولاد، سیزدهمین تولیدکننده‌ی فولاد در دنیا بود. ۳۵% از این فولاد صادر شد. میزان صادرات فولاد ایران سال به سال افزایش یافت و در سال گذشته ۱۰ % بیش از سال ۲۰۱۷ بوده است. با توجه به افزایش تقاضای داخلی و خارجی و همچنین پایین آمدن قیمت تمام‌شده در تولید، ایران تصمیم گرفت که تا سال ۲۰۲۵ تولید فولاد خود را به ۵۵ میلیون تن افزایش دهد. مشتری‌های اصلی ایران، شرق آسیا، خاورمیانه و برخی کشورهای اروپایی هستند.
تأثیر تحریم‌های آمریکا بر صادرات فولاد
بسیاری از معاملاتی که بعد از برجام با اروپا انجام شد احتمالاً از تحریم‌ها در امان باشند. اروپا یکی از مهم‌ترین وارد کننده‌های فولاد تمام‌شده‌ی ایران است. اما اخیراً اروپا به دنبال فولاد نیمه‌تمام ایران هم بوده است. مثلاً شرکت ایتالیایی مارچگاگلیا (Marcegaglia) یک قرارداد طولانی مدت با فولاد مبارکه بست. از طرف دیگر جنوب شرقی آسیا و خاورمیانه، احتمالاً از این پیشرفت ایران در زمینه‌ی فولاد نیمه‌تمام ضرر خواهند کرد.
نتایج جریمه‌های آمریکا برای همکاری با ایران
از سال ۲۰۱۶ که تحریم‌ها از ایران برداشته شده بود، بسیاری از کشورهای اروپایی قراردادهای سنگینی با ایران امضا کردند. در میان ایشان نام شرکت‌های فولاد بزرگی مثل دانیلی (Danieli)، اس‌ام‌اس (SMS)، فایوز (Fives) و زاراله (Sarralle) به چشم می‌خورد. همه‌ی این شرکت‌ها در حال حاضر در خطر جریمه‌های آمریکا هستند. بسیاری از پروژه‌های ساخت و سازی که در دوره‌ی برداشتن تحریم‌ها آغاز شده‌اند امروزه با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. البته کماکان چند بانک هستند که به دلیل نداشتن هیچ‌گونه مراوده‌ی مالی با آمریکا این امکان را دارند که با ایران همکاری کنند.
شرکت‌های بزرگ فولاد ایران در چه وضعی قرار دارند؟
ایران چیزی در حدود ۵ میلیارد تن معدن سنگ آهن دارد اما اغلب این معادن در مناطق مرکزی کشور قرار دارند که با مشکل کم‌آبی روبه‌رو هستند. برای صنایع آهن و فولاد آب بسیار زیادی لازم است. برای تولید یک کیلوگرم فولاد از سنگ معدن آهن چیزی بین ۵ تا ۷ لیتر آب لازم است. طبق آمار ارقام حدود ۹۶ میلیارد متر مکعب آب به طور سالانه در ایران مصرف می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که بین سال‌های ۲۰۴۰ تا ۲۰۵۰ چیزی در حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب کسری منابع آب کشور باشد. با همه‌ی اینها کشور برنامه دارد تا تولید فولاد را به ۵۵ میلیون تن در سال برساند.
نگاهی به سرآغاز فولاد ایران
صنایع فولاد ایران در دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی شروع به کار کرد. در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی پیشرفت‌های زیادی داشت. اما در دهه‌ی ۱۹۹۰ بود که پیشرفت فولاد ایران به ثبات رسید. بزرگترین شرکت فولاد ایران، فولاد مبارکه است و چیزی در حدود یک سوم فولاد ایران را تولید می‌کند. تنها در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ بیش از یک میلیارد دلار در این شرکت سرمایه‌گذاری شده است تا تولید این شرکت تا سال ۲۰۲۵ از ۹/۵ میلیون تن در سال به ۲۵ میلیون تن در سال برسد.
بر اساس آمار رسمی شرکت فولاد مبارکه درآمد کلی این شرکت در سال ۲۰۱۸ بیش از ۴۶% افزایش داشته و به مبلغ ۱/۵ میلیارد دلار رسیده است. البته سقوط بی سابقه‌ی ارزش ریال ایران در برابر دلار باعث شد که درآمد ریالی این شرکت بسیار بالا باشد. دلار به رقمی در حدود ۳ برابر آنچه در انتهای سال ۲۰۱۷ بود رسیده است.
آینده‌ی فولاد مبارکه و دیگر بزرگان فولاد ایران
شرکت‌های فولاد مبارکه و خوزستان از بزرگان فولاد ایران به شمار می روند که به تنهایی ۷۰% فولاد کشور را تولید می‌کنند از طرفی فولاد مبارکه نیز در لیست تحریم های آمریکا نیز قرار دارد که این موضوع موجب گردیده آینده فولاد مبارکه در علامت سوال قرار گیرد.
چه بر سر فولاد ایران خواهد آمد؟
در تاریخ ۷ آگوست ۲۰۱۸ اروپا یک مسدود سازی قانونی انجام داد تا بتواند سرمایه‌گذاری‌ها و رابط خود با ایران را حفظ کند. این مسدودسازی این فرصت را به شرکت‌های اروپایی می‌دهد که علی رغم تحریم‌ها، روابط و تجارت خود را با ایران حفظ کنند و اگر مشکلی از بابت تحریم‌ها به ایشان وارد شده بود را جبران کنند.
انتظار می‌رود که اروپا قادر نباشد تجارت خود با ایران را گسترش دهد اما امکان این خواهد بود که وضعیت را در حالت فعلی نگه دارد. اما اگر شرایط به گونه‌ای پیش برود که اروپا مجبور به قطع روابط با ایران شود، روسیه و چین خواهند توانست به لحاظ فنی از صنایع فولاد ایران حمایت کنند.