ایمنی و بهداشت در محیط کار یکی از اولویت های مهم در هر کسب و کار بخصوص در صنعت است که جهت تحقق اهداف در سازمان با حفظ ایمنی و سلامت کارکنان می‌باشد. همان طور که در مقاله پیشین انواع خطرات در محیط کار قسمت 1 به این مبحث پرداختیم در ادامه بیشتر به این موضوع با سرفصل‌های زیر خواهیم پرداخت:
- نکات مهم ایمنی در محیط کار
- عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
- انواع برق گرفتگی
- حفاظت در برابر تماس مستقیم
- حفاظت در برابر تماس غیر مستقیم
- امدادرسانی و نجات افراد حادثه‌دیده با برق
- سقوط از ارتفاع
- کار در فضای بسته
- خطرات حریق
- محصولات حریق
- مهم‌ترین علل و شرایط بروز حریق
- روش‌های عمومی اطفاء حریق
- خاموش‌کننده‌های دستی
- نکات مهم در به‌کارگیری خاموش‌کننده‌های دستی
نکات مهم ایمنی در محیط کار
خطرات و قوانینی که برای پیشگیری در محیط کار اجرا می‌شود، دارای انواع مختلفی هستند. دانستن آن‌ها هم برای کارفرمایان و هم برای کارگران امری مهم و ضروری است. در این بخش به بررسی انواع خطرات و راهکارهای مصون ماندن از آن‌ها می‌پردازیم.
عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
عوامل فیزیکی زیان آور ماهیت انرژی دارند و می‌توانند در صورت تماس با مقادیر بیش از حدود مجاز آن بر سلامت کارکنان اثرات سوء به جای بگذارند. مهم ترین این عوامل عبارت اند از:
- صدا
صدا شکلی از انرژی است که توسط ساز و کار شنوایی قابل تشخیص است. به بیان ساده صوت هر چیزی است که شنیده می‌شود و به عبارت دیگر صوت نوسان فشار هوا در یک محیط کشسان است. یکی از مشکلات و مسائل ایمنی و بهداشت کار، وجود صدای بیش از حد مجاز در اکثر محیط های کار است. صدمات صدا، بیشتر متوجه سیستم های شنوایی و اعصاب است و می‌تواند منجر به کاهش بازدهی کار، کاهش دقت و در نهایت امکان ایجاد حادثه شود.
- ارتعاش
یکی دیگر از عوامل فیزیکی زیان آور در محیظ کار، عامل ارتعاش است. ارتعاش یک موج مکانیکی است که در اثر نوسان هر ذره از جسم مادی حول نقطه تعادل خود ایجاد می‌شود. ارتعاش شامل انواع ارتعاش تمام بدن و ارتعاش دست و بازو است.
- شرایط جوی محیط کار
بدن انسان به گونه ای آفریده شده است که نمی‌تواند تغییرات گرمایی زیادی را تحمل نماید. از این رو همواره سعی در حفظ دمای طبیعی خود دارد و برای این منظور با محیط اطراف شروع به تبادل حرارتی می‌کند. در هنگامی که کار در محیط های گرم صورت گیرد با توجه به سرما و گرمای موجود در محیط، مقدار فعالیت عضلانی و میزان تماس فرد، ممکن است اختلالاتی در فرد ایجاد شود.
- تشعشعات و پرتو های زیان آور محیط کار
از دیدگاه بهداشت حرفه ای مبحث تشعشعات را به طور کلی می‌توان به دو قسمت پرتو های یونساز و پرتو های غیر یونساز تقسیم بندی کرد. پرتو ها با توجه به نوع پرتو و میزان مواجهه فرد با آن ها می‌توانند انواع مختلفی از بیماری ها از جمله انواع سرطان ها را ایجاد نمایند.
- روشنایی در محیط کار
امروزه مسئله روشنایی برای کارگاه های بزرگ صنعتی اهمیت ویژه ای یافته است. کمبود روشنایی در محیط کار، افزون بر ایجاد خستگی اعصاب، آسیب های دیگری به سلامت بینایی کارگر وارد می‌آورد.
خطرات ناشی از انرژی الکتریکی
یکی از مهم‌ترین خطرات محیط کار، عوارض ناشی از برخورد با انرژی الکتریکی است که موجب برق‌گرفتگی، اختلالات قلبی، اختلالات و ضایعات عصبی، اختلالات حسی و سوختگی در اثر برق‌گرفتگی است که شدت آن به میزان مقاومت بدن بستگی دارد.
عوامل موثر در میزان مقاومت بدن: ضخامت پوست، رطوبت، درجه حرارت، سطح تماس پوست، شدت جریان الکتریکی، مسیر عبور جریان، مدت عبور جریان، نوع جریان و فرکانس الکتریکی.
انواع برق‌گرفتگی
- تماس مستقیم با اجزاء برق‌دار (مانند سیم‌های برق- شبکه توزیع هوایی و زمینی)
- تماس غیرمستقیم با اجزاء برق دار(مانند بدنه فلزي دستگاه‌ها- اتصال بدنه)
روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم
- ایجاد حفاظ و ممانعت از نزدیک شدن به منطقه خطر توسط بازدارنده‌ها و موانع، نظیر حصار و حفاظ و نرده
- ایجاد حریم امن با فاصله گذاری مناسب و دور از دسترس قرار دادن خطوط انتقال برق در فواصل معین
- عایق نمودن بخش‌های برق‌دار
- حفاظت به‌وسیله فیوزها و کلیدهای خودکار ایمنی
- ممنوعیت کار در شرایط مرطوب و نمناک و دیگر شرایط خطرناك
- شناسایی محل عبور کابل‌های برق زمینی هنگام عملیات حفاری و ساختمانی
نکته: برای پیشگیری از حوادث ناشی از عدم هماهنگی و کنترل خطرات کار با تجهیزات برقی در زمان تعمیرات یا کار کردن با آن‌ها، قفل نمودن تابلو برق و امکان وصل مجدد آن تنها توسط فرد قطع کننده برق (outlook) و استفاده از تابلوهای هشدار و نصب آن در محل مناسب (out Tag) توصیه می‌شود.
حفاظت در برابر تماس غیر مستقیم
- پیشگیری از برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی و آسیب به تجهیزات با حفر چاه ارت و کنترل سالانه مقاومت آن و کنترل سیستم اتصال به زمین برای تمام دستگاه‌های مصرف‌کننده (ارت).
- پرهیز از خارج شدن از جرثقیل، بیل مکانیکی یا هر وسیله‌ای که با شبکه برق اتصال پیدا کرده است.
- رعایت مقررات حفاظتی برای نزدیک شدن یا دور شدن از محل‌هایی که در اثر تماس سیم فاز به زمین داراي ولتاژ گام می‌باشند (اختلاف‌پتانسیل بین دو پا در زمان گام برداشتن).
امدادرسانی و نجات افراد حادثه‌دیده با برق
- حفظ خونسردی و پرهیز از دست‌پاچگی
- قطع جریان برق و جداسازي مصدوم از مدار برق به روش ایمن
- احیاء تنفسی (تنفس مصنوعی)
- احیای قلبی (ماساژ قلبی)
- انتقال مصدوم به مراکز درمانی
سقوط از ارتفاع
طبق مقررات و دستورالعمل های ایمنی، ارتفاع 120 سانتی‌متر نیاز به حفاظت از سقوط دارد. بر اساس آمار های موجود بیشترین حوادث ناشی از کار در کارگاه ها به دلیل سقوط از ارتفاع و استفاده از تجهیزات ساختمانی موقت و نا ایمن بوده و عواقب آن نیز به دلیل صدمه به سر و ستون فقرات معمولا بسیار شدید و از نوع فوتی یا قطع نخاع می‌باشد.
کار در فضای بسته
فضا های بسته می‌توانند خطرات متعددی را ایجاد کنند. بیشتر فضا های بسته ای که ورود به آن نیازمند کسب مجوز است، دارای یک یا چند مورد از ویژگی های زیر هستند.
- هوای خطر ناک
- احتمال غوطه ور شدن
- خطرات فیزیکی و گیر افتادن
فضای بسته به محلی گفته می‌شود که ویژگی های زیر را دارا باشد...
- آنقدر بزرگ است که انسان می‌تواند وارد آن شده و به انجام کار بپردازد.
- ورود و خروج انسان به آن محدودیت دارد.
- برای استقرار و کار مداوم انسان طراحی نشده است.
خطرات حریق
حریق واکنش شیمیایی حرارت زایی است که بین یک ماده سوختنی و اکسیژن در حضور حرارت رخ می‌دهد. حریق و آتش‌سوزی یکی از شایع‌ترین حوادث صنعتی است. هر ساله افراد زیادی جانشان را به واسطه حریق و آتش‌سوزی از دست می‌دهند و سازمان‌ها و صنایع نیز هزینه‌های زیادی را بابت حریق و آتش‌سوزی متحمل می‌شوند.
محصولات حریق
- گازها و بخارات و ذرات سمی حاصل از حریق ( بخش خطرناك حریق از نگاه تلفات انسانی).
- شعله که قسمت قابل‌رؤیت حریق است و شدت گرماي آن بستگی به میزان اکسیژن و رنگ آن وابسته به ماده سوختنی است.
- گرما یا انرژی حریق که وابسته به مدت‌زمان شروع حریق، نوع ماده سوختنی و نیز میزان گسترش آتش است.
مهم‌ترین علل و شرایط بروز حریق
- آتش گرفتن به صورت مستقیم: ( نزدیک شدن شعله به مواد سوختنی و قابل اشتعال)
- افزایش تدریجی دما: افزایش دما در مجاورت با مواد آلی و سوختنی که منجر به سوختن آن می‌شود.
- واکنش‌های شیمیائی: واکنش های شیمیایی به‌عنوان عامل شروع حریق هستند مانند: ترکیب آب و اسید.
- اصطکاک: مالش بین دو جسم آتش‌گیر مانند دو قطعه چوب خشک یا ترمز شدید چرخ‌ها.
- الکتریسیته جاری و ساکن: حرارت حاصل از عبور جریان برق از یک هادي داراي مقاومت بالا.
روش‌های عمومی اطفاء حریق
اگر بتوان یکی از اضلاع مثلث حریق (حرارت، اکسیژن، مواد سوختنی) را توسط اعمال زیر کنترل، محدود یا قطع نمود، حریق مهار می‌شود. این اعمال کنترل حریق شامل موارد زیر می باشند:
- سرد کردن ( توسط آب یا دی‌اکسید کربن)
- خفه کردن ( توسط کف، دی‌اکسید کربن، ماسه و خاك)
- سد کردن یا حذف ماده سوختنی
- کنترل زنجیره واکنش‌ها ( ترکیبات هالن و پودرهاي مخصوص)
- رقیق کردن هوا ( نیتروژن و دی‌اکسید کربن)
- مواد خاموش‌کننده آتش
خاموش‌کننده‌های دستی
فراگیرترین وسایل خاموش کننده شامل این دسته است، زیرا می‌توانند توسط افراد عادي در لحظات اولیه بروز حریق به‌طور موثری به کار گرفته شوند. این دستگاه‌ها ارزان و ساده بوده و در دسترس می‌باشند، به‌سادگی آموزش داده می‌شوند و برای اطفاء حریق‌های کوچک یا شروع حریق‌های بزرگ کاملاً مناسب هستند.
نکات مهم در به‌کارگیری خاموش‌کننده‌های دستی
- تعداد و نوع خاموش‌کننده‌ها بایستی متناسب با نوع حریق و فضاي مورد نظر باشد.
- اپراتور هنگام خاموش نمودن حریق در فضاي باز، باید پشت به باد باشد.
- هنگام استفاده از خاموش‌کننده براي اطفاء حریق، بایستی پاشش مواد به‌صورت جارویی در سطح قاعده حریق انجام گردد.
بلافاصله پس از هر بار استفاده از کپسول باید آن را شارژ نمود، زیرا احتمال بروز حریق مجدد غیرمعمول نیست. وقتی‌که کپسول‌ها را براي شارژ تحویل می‌گیرند بایستی به تعداد مناسب جایگزین موقت در محل مربوطه نصب نمایند تا در صورت بروز هرگونه حادثه مشکلی از نظر دسترسی به وجود نیاید.
پرسنل تیم عملیاتی یا کارکنانی که براي اطفاء در نظر گرفته‌شده‌اند باید تحت آموزش مداوم و تمرینات دوره ای قرار گیرند. زمانی که افراد آموزش دیده باشند استفاده از خاموش‌کننده به تاخیر می افتد، مواد اطفا کننده هدر می‌رود و خاموش‌کننده بیشتري استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانیم: مشاهده لیست تامین کنندگان میلگرد
منبع: گروه تأمین محتوای فولاد 24