به‌طورمعمول در محیط کار، خطرات فراوانی مورد شناسایی قرار می‌گیرند که با توجه به محدودیت منابع و زمان، می‌بایستی ابتدا خطرات مهم‌تر کنترل‌شده و در مراحل بعدي به سایر خطرات پرداخته شود. ازاین‌رو بایستی از فرآیند ارزیابی ریسک استفاده گردد، به‌عبارت‌دیگر ارزیابی ریسک به سازمان کمک می‌نماید تا اولویت خود را در مبحث ایمنی به‌درستی شناسایی و در تخصیص منابع به‌دقت عمل کند تا بیشترین تأثیر در سیستم مدیریت ایمنی پدیدار شود.
روش‌های شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک:
امروزه استفاده از روش‌های شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک در صنایع مختلف رو به گسترش است به‌طوری‌که در حال حاضر بیش از 70 نوع مختلف کیفی و کمی روش و تکنیک ارزیابی ریسک در دنیا وجود دارد این روش‌ها و تکنیک‌ها معمولاً براي شناسایی، کنترل و کاهش پیامدهاي خطرات به کار می‌رود. عمده روش‌های موجود ارزیابی ریسک روش‌های مناسب جهت ارزیابی خطرات بوده و نتایج آن‌ها را می‌توان جهت مدیریت و تصمیم‌گیری در خصوص کنترل و کاهش پیامدهاي آن بدون نگرانی بکار برد.
هر یک از صنایع بسته به نیاز خود می‌توانند از روش‌های مذکور بهره لازم را کسب کنند. این روش‌ها نسبت به یکدیگر داراي مزایا و معایب مختلفی می‌باشند، لذا یکی از وظایف سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت موجود در هر صنعت (HSE)، بررسی کلیه روش‌های شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک و انتخاب روش مناسب جهت اجرا در صنعت و سازمان متبوع خود است. به‌طورکلی می‌توان گفت که از نوع روش استفاده‌شده در ارزیابی ریسک و عمق ارزیابی آن تا حدي می‌توان به توانایی سیستم ایمنی موجود و در نتیجه نحوه مدیریت ایمنی در صنعت مذکور پی برد.
سازمان‌ها معمولاً نیاز به سیستمی دارند که علاوه بر ارزیابی فرآیند و فعالیت‌هایشان، بتوانند در خصوص وضعیت ریسک، تعیین معیارهاي ریسک قابل‌تحمل و مشخص نمودن دقیق ریسک دقیق فرآیندها، آنان را راهنمایی نمایند. البته بسته به پیچیدگی فعالیت‌ها در هر صنعت، نوع سیستمی که بتواند آنان را به هدف مذکور برساند متفاوت است. لذا سازمان‌ها باید بتوانند از نوع روش‌های ارزیابی یکی یا تلفیقی از چند مورد را انتخاب نمایند.
در برخی از موارد و جهت پاره اي از فرآیندهاي حساس به‌خصوص در صنایع شیمیایی تولید محصولات انفجاري و احتراقی بایستی قبل از تعیین نوع روش کلیه روش‌ها مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و بهترین روش با توجه به منابع مالی، نیاز به اطلاعات کیفی یا کمی، محدودیت زمان، محدودیت نیروي انسانی کارآزموده و نوع کاربرد، روش شناسایی ریسک را با توجه به مزایا و معایب هر یک از سیستم‌های مذکور انتخاب نمایند.
مراحل انجام ارزیابی ریسک:
ارزیابی ریسک شامل پنج مرحله زیر است:
- مرحله اول: شناسایی خطرات
- مرحله دوم: تعیین اینکه چه کسی و چگونه ممکن است صدمه ببیند (تعیین میزان وخامت و احتمال وقوع)
- مرحله سوم: بررسی و تعیین ریسک‌های موجود (تعیین اولویت ریسک)
- مرحله چهارم: تعیین اقدامات کنترلی و اجراي اقدامات پیشگیرانه یا اصلاحی، ثبت یافته‌ها و نتایج
- مرحله پنجم: بازبینی ارزیابی صورت گرفته در صورت لزوم و روزآمد کردن آن
در هر شغلی جهت شناسایی خطرات آن شغل می‌بایست خود شغل را شناخت و بتوان آن را به فعالیت‌های تشکیل‌دهنده آن (Task) تجزیه کرد و سپس براي هر فعالیت خطر خاص آن را شناسایی کرد.
پس از شناسایی خطرات و تشخیص آن‌ها، وزن دهی و تعیین ریسک و ارزیابی آن‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا در این مرحله مشخص می‌شود که هر خطري در صورت وقوع چه تبعاتی به بار می‌آورد. ارزیابی خطرات اهمیت بسیار زیادي دارد زیرا ورودي اصلی مرحله بعد است و درصورتی‌که دقت لازم در این مرحله انجام گیرد، می‌تواند مانع هدر رفتن سرمایه شده و اقدامات مؤثر در بهبود شرایط و در محل مناسب به عمل می‌آید. در صورت انجام صحیح فرایند شناسایی و ارزیابی خطرات، با توجه به اطلاع افراد از شرایط کار و توجه بیشتر آنان به موارد شناسایی‌شده احتمال وقوع و شدت برخی حوادث قطعاً کاهش خواهد یافت.
کنترل خطرات مرحله نهایی فرایند ارزیابی ریسک است که پس از شناسایی و ارزیابی خطرات و مرحله تشخیص اولویت رفع آن‌ها انجام می‌شود. اجرایی شدن فرایند ارزیابی ریسک به‌صورت چرخه‌ای مداوم و بدون توقف (چرخه دمینگ) موجب ارتقاي سطح ایمنی خواهد بود.
نکات کلیدي در انجام ارزیابی ریسک:
فرایند را خیلی پیچیده نکنید. در بسیاري از سازمان‌ها، تمامی ریسک‌ها به‌خوبی شناخته‌شده‌اند و ابزارهاي کنترل موردنیاز نیز به‌راحتی قابل‌استفاده هستند. به‌عنوان مثال، شما احتمالاً می دانید که کدام‌یک از کارگران شما بارهاي سنگین که ممکن است به کمر آن‌ها آسیب برساند را جابجا می‌کنند و یا در چه محل‌هایی احتمال لیز خوردن و افتادن افراد بیشتر است. بنابراین براي جلوگیري از صدمات احتمالی، کافی است اقدامات و ابزارهاي پیشگیرانه موردنیاز را بررسی کنید.
به‌طور ساده ارزیابی ریسک عبارت است از یک بررسی دقیق در مورد اینکه چه چیز در محل کار شما می‌تواند سبب آسیب رساندن به نفرات گردد. به‌طوری‌که بتوانید تشخیص دهید که آیا اقدامات پیشگیرانه موجود کافی است یا باید اقدامات بیشتري جهت جلوگیري از آسیب انجام گیرد. کلیه کارکنان حق‌دارند که در برابر آسیب‌های ناشی از احتمال وقوع حوادث در سیستم محافظت شوند.
حوادث و بیماری‌ها، جان نفرات را تهدید می‌کنند. همچنین اگر محصول فعالیت شما آسیب ببیند یا ماشین‌آلات دچار صدمه شوند هزینه‌های بیمه‌های مرتبط افزایش میابد و یا در نتیجه همه این مسائل مجبور می‌شوید به دادگاه بروید و تمام فعالیت تجاري شما نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد . از لحاظ قانونی شما ملزم به ارزیابی ریسک‌های موجود در محل کار خود هستید به‌طوری‌که در نهایت بتوانید یک برنامه براي کنترل ریسک پیاده نمایید.
الزامات عمومی براي انجام ارزیابی ریسک:
الزامات زیر در اغلب روش‌ها عمومی بوده و تعیین‌کننده کیفیت نتایج ارزیابی ریسک هستند:
- تشکیل گروه : ( تعداد زیاد افراد منجر به مشکلاتی در دستیابی به نتایج می‌گردد)
- وجود رهبر و هماهنگ‌کننده واجد صلاحیت
- افراد گروه باید با روش ارزیابی ریسک بکار گرفته‌شده کاملاً آشنا باشند.
- افراد مناسبی که داراي ورودي متمایز نسبت به هم هستند (مثل افراد حوزه کار متخصصین فنی )
- ترسیم سیستم، برگه‌های عملیاتی، روش اجرایی و سوابق قبلی
- داشتن دانش سیستم موجود و یا تکنولوژي مربوط به آن
- مستندسازی نتایج
- سیستم پیگیري
منبع: گروه تامین محتوای فولاد 24