تفاوت های لوله و تیوب چیست؟ بسیاری از افراد به هنگام خرید دچار اشتباهاتی در تشخیص لوله و تیـوب می شوند. حقیقت این است که مهمترین تفاوت این دو محصول در شکل ظاهریی آن ها می باشد. به طور کلی لوله ها تنها به شکل مقطع دایره ای شکل وجود دارند در حالی که تیوب ها دارای مقاطع دایره ای، مربع و مستطیل نیز هستند. ولی واقعیت امر آن است که با نگاهی جزئی تر متوجه می شویم که تفاوت لوله و تیـوببسیار گسترده تر از شکل ظاهری است. در این مقاله شما را با این تفاوت ها آشنا خواهیم کرد تا دچار اشتباه نشوید. با ما همراه باشید.
مهمترین عناوین این مقاله:
شناخت لوله
شناخت تیوب
اصلی ترین تفاوت های لوله و تیـوب
شناخت لوله
لوله و مشخصات آن
همان طور که ذکر شد لوله ظرفی است توخالی که دارای مقطع دایره ای شکل می باشد که برای جابجایی و انتقال سیالات مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول در انواع فولادی، فایبرگلاس ، بتنی و … موجود است. در یک تقسیم بندی کلی لولـه ها در دو دسته لوله درز دار (welded pipe) و بدون درز (seamless pipe) قرار می گیرند. لـوله فولادی درزدار توسط ورق فولادی تولید می شوند و خود به دو دسته درز مستقیم و درز مارپیچی دسته بندی می گردند در حالی که لوله های بدون درز توسط شمش های فولادی و تا قطر ۱۶ اینچ تولید می شوند.
مشخصات ابعادی
از پرکاربرد ترین اصطلاحاتی که در هنگام استفاده از لوله فولادی با آن مواجه خواهید شد به موارد زیر می توان اشاره کرد.
- قطر اسمی لوله nominal pipe size) NPS)
- قطر خارجی لوله internal diameter) ID)
- قطر داخلی لوله outside diameter) OD)
- کلاسه ضخامت لوله schedule) SCH)
طبق استاندارد ANSI/ASME عدد schedule به عنوان معیاری مناسب برای سفارشات معرفی شده است. این عدد در واقع شاخص جدیدی برای شناسایی ضخامت لوله فولادی می باشد. به طور کلی ضخامت لولـه ها معمولا با sch تعیین می شود ولی با افزایش فشار، محاسبه ضخامت لوله نیز ضروری می گردد.
چند نکته در خصوص مشخصات ابعادی لوله ها
قطر خارجی تمامی لوله ها یکسان است برای مثال دو لوله فولادی با ضخامت متفاوت و قطر اسمی مختلف دارای OD یکسانی می باشند. قطر اسمی و قطر خارجی لوله ها همواره یکسان نیست به طوری که برای لولـه های با قطر اسمی کمتر از ۱۲، قطر خارجی از قطر اسمی بیشتر است و برای لوله هایی که قطر اسمی آن ها از ۱۴ اینچ بالاتر است قطر خارجی و قطر اسمی یکسانی تعریف می شود.
شناخت تیوب
تعریف تیوب و مشخصات آن
همان طور که ذکر شد تـیوب ها دارای مقاطع دایره، مربع و مستطیل شکل هستند و برای انتقال حرارت و فشارها و دماهای بالا مورد استفاده قرار می گیرند. از موارد کاربرد آن ها می توان به کوره های نفتی و مبدل های حرارتی اشاره کرد. این محصولات معمولا تا اندازه ۱۲ اینچ تولید شده و بدون درز می باشند در حالی که لوله ها در دو نوع درزدار و بدون درز ساخته می شوند. این محصول نیز مانند لوله ها در جنس های مختلف فولادی، استیل و مسی موجود است.
مشخصات ابعادی تیوب
همواره قطر اسمی و قطر خارجی تـیوب ها با یکدیگر برابر است. همچنین قطر خارجی آن ها مانند لوله ها ثابت است. همچنین کلاسه ضخامت آن ها نیز با BWG مشخص می گردد.
بررسی اصلی ترین تفاوت های لوله و تیـوب
هر دو لغت Pipe و Tube به معنی لوله است ولی پایپ (Pipe) بیشتر برای انتقال سیال از یک نقطه به نقطه دیگر به فاصله نسبتاً زیاد و تیوب (Tube) بیشتر برای گردش سیال در داخل یک سیستم یا ماشین محدود، به منظور انتقال انرژی و سیستم های ابزار دقیق استفاده می شود. تفوت های مهم لوله و تـیوب عبارتند از:
- در لوله ها برای اعلام سایز لوله از مشخصه ای به نام قطر اسمی (DN در سیستم متریک و NPS در سیستم اینچی) استفاده می شود که در همه ی لوله ها برابر با قطر خارجی واقعی لوله نیست. قطر اسمی در لوله هایی با NPS برابر ۱۲ و کمتر، کوچک تر از قطر خارجی واقعی لوله است ولی در لوله های با NPS بزرگتر از ۱۲، برابر با قطر خارجی واقعی لوله است. بر خلاف لوله ها، وقتی از اندازه ی تیـوب صحبت می شود همان اندازه ی قطر خارجی آن مد نظر است و دیگر از DN یا NPS استفاده نمی شود. برای مثال قطر خارجی یک لوله ۱ اینچ برابر با ۱٫۳۱۵ اینچ است ولی قطر خارجی تیـوب ۱ اینچ برابر با ۱ اینچ است.
- لوله ها در سایزهای بین ۱/۸ تا ۸۰ اینچ ساخته و استفاده می شوند ولی تیوب ها در سایزهای کوچکتری (معمولاً تا ۱۲ اینچ) کاربرد دارند. البته همین تیوب های سایز ۱۰ و ۱۲ اینچ هم به ندرت استفاده می شوند.
- برای مشخص کردن ضخامت جداره ی لوله ها از پارامتری به نام عدد اسکجول (Schedule Number) استفاده می شود. قطر خارجی لوله (OD) در یک عدد اسکجول مشخص ثابت است و با تغییر عدد اسکجول، ضخامت جداره کم یا زیاد شده و تنها قطر داخلی لوله (ID) افزایش یا کاهش می یابد. هیچ فرمولی بین عدد اسکجول و ضخامت لوله وجود ندارد، بلکه باید ضخامت لوله را بر حسب عدد اسکجول و سایز اسمی لوله از جدول ۱ استانداردASME B36.10M پیدا کرد. بر خلاف لوله ها، برای رده بندی ضخامت تیوب ها از پارامتری به نام گیج تیوب (Tube Gauge) استفاده می شود که در سیستم آمریکایی با (BWG (Birmingham Wire Gauge و در سیستم انگلیسی با (SWG (Standard Wire Gauge نشان داده می شود. با افزایش عدد گیج BWG یا SWG، ضخامت تیـوب کاهش می یابد. BWG یا SWG مستقل از قطر تیوب است، یعنی ضخامت چند تیـوب با BWG یا SWG یکسان ولی با قطر متفاوت، برابر است. هر گیج به اینچ و میلی متر تبدیل می شود.
- تلرانس (رواداری) ساخت تیوب ها از جمله تلرانس قطر، تلرانس ضخامت، تلرانس راستی (Straightness) و تلرانس گردی (Circularity) بسته و سخت گیرانه تر از تلرانس لوله ها است. جدار داخلی و خارجی تیوب ها صاف تر از لوله ها است.
- در استانداردهای ساخت لوله و تیوب، الزامات ساخت، تست و بازرسی تیوب ها بیشتر و سخت گیرانه تر از لوله ها است. فرایند ساخت لوله آسان تر از تیـوب است. این موارد به همراه موارد بند قبلی، باعث افزایش هزینه تمام شده و قیمت تیوب نسبت به لوله می شود.
- تیوب ها برخلاف لوله ها دارای طول مشخصی نمی باشند و معمولاً به صورت کلاف تولید می شوند. لوله ها در شاخه هایی با متراژ مشخص تولید و به فروش می رسند.
- لوله بیشتر برای انتقال سیال (مایع یا گاز) از یک نقطه به نقطه دیگر، به ویژه در فواصل نسبتاً زیاد، و تیوب بیشتر برای گردش سیال در داخل یک سیستم یا ماشین محدود، به منظور انتقال انرژی و سیستم های ابزار دقیق استفاده می شود. در یک جمله می توان گفت: “ لوله ها برای حمل چیزی استفاده می شود و تیـوب ها برای ساختن چیزی"
- در برخی استانداردها، تیوب به لوله هایی گفته می شود که برای خم کردن مناسب هستند. در واقع تیـوب ها انعطاف پذیر بوده و خم می شوند.
- لوله استوانه ای توخالی است که با مقطع گرد ساخته می شود ولی تیـوب علاوه بر مقطع گرد، با مقطع مربعی و مستطیلی هم ساخته می شود.
به طور خلاصه در این مقاله شناخت کاملی از لوله و تیوب ها به شکل جداگانه برای شما حاصل شد. لوله ها تنها در مقاطع دایره ای وجود دارند، در حالیکه تیوب هادرارای مقاطع و اشکال دیگری نیز هستند و به طور کلی اصلی ترین تفاوت لوله ها و تیوب ها در شکل ظاهری آنها خلاصه می شود. امید است که مطالب این مقاله در نهایت به شما هنگام خرید کمک نماید تا دیگر در تشخیص لوله و تیوب دچار مشکل نشوید.
منبع:گروه تامین محتوای فولاد24