آن‌گونه که در بیانیه رسمی منتشرشده شورای عالی امنیت ملی آمده، دو کشور قرار است در دو ماه آینده سفارتخانه‌های خود را بازگشایی کنند. با احیای روابط ایران و عربستان احتمال می‌رود از سطح تنش در منطقه کاسته شود و به گفته اکثر کارشناسان راه ایران برای بهبود روابط با سایر کشورها از جمله آمریکا و حصول توافقات برجام نیز هموار شود.
در این میان با توجه به اینکه بزرگ‌ترین مشکل بازار سرمایه ریسک‌های سیستماتیکی از جمله ریسک‌های سیاسی است، احیای روابط ایران با دنیا که قدم اول آن بعد از ۷ سال در مورد عربستان برداشته شده از ریسک‌های سیاسی کاسته، احتمال بهبود روابط اقتصادی با کشورهای عربی را افزایش می‌دهد و از مشکلات متعدد شرکت‌های صادراتی برای صادرات محصولات، تامین مواد اولیه و برگرداندن ارز حاصل از صادرات می‌کاهد. در این میان اگر چه سایه ریسک‌های داخلی که شامل دخالت دولت در بازار سرمایه می‌شود همچنان پررنگ است، اما کارشناسان برآیند ریسک‌ها و محرک‌های موجود را در پله محرکات سنگین‌تر دیده و آینده مثبتی برای بازار سرمایه متصورند.
اتفاق دیگری که در خصوص انجام توافقات ایران و عربستان شایان توجه است حصول احیای روابط تهران و ریاض با میانجی‌گیری چین بود. آن هم در شرایطی که پیش‌تر گفت‌وگوها میان نمایندگان ایران و عربستان در سطوح مختلف در بغداد برگزار شده بود و انتظار می‌رفت رایزنی‌ها در پایتخت عراق ادامه داشته باشد و نتیجه در کشور همسایه محقق شود. با این همه، چین ابتکار عمل را در دست گرفت و از همین رو در بیانیه سه‌جانبه ایران، عربستان و چین، از ابتکار عمل «شی جین پینگ» برای گفت‌وگوها و حل اختلاف‌های میان تهران و ریاض قدردانی شد. البته که قاعدتا چین کشوری نیست که تامین انرژی خود را به یک کشور وابسته کند اما به طور کلی اینکه چین بتواند با ایران و عربستان مبادلات انجام دهد اتفاق مطلوبی است.
از طرف دیگر با توجه به سهامی که چینی‌ها از آرامکو خریدند تضمین بیش از پیش امنیت عربستان به معنای تعمیق فعالیت‌های اقتصادی با ایران و عربستان است که بدون شک منافعی نیز برای این کشور در بر دارد. به عقیده کارشناسان کمترین نفع حصول این توافق برای دو کشور ایران و عربستان کاهش بخشی از بار اضافه بودجه‌های امنیتی است که تا کنون به دلیل قطع ارتباط متحمل می‌شدند. در گام بعدی سهولت روابط اقتصادی این دو کشور به نفع شرکت‌های صادرات‌محور است و در این میان آن دسته از شرکت‌های صادرات‌محور بورسی که تا کنون برای روابط تجاری خود با کشورهای طرف عربستان دچار مشکل بودند نیز منتفع خواهند شد و این موضوع تاثیر زیادی بر بازار سرمایه خواهد گذاشت.
راه نجات، گسترش روابط تجاری بین‌الملل است
مریم محبی، تحلیلگر بازار سرمایه گفت: همانطور که پیش از این بارها گفته‌ام تنها راه نجات اقتصاد ایران گسترش روابط تجاری بین‌الملل از هر نوع آن است. خبری که مبنی بر توافقات ایران و عربستان منتشر شده، باعث شده به میزان کمی پول ملی ما قدرت بگیرد و این قدرت به واسطه کاهش ریسک‌های سیاسی و خوش‌بینی بازار به احتمال درآمدزایی حاصل از گسترش روابط بین‌الملل بوده است. به همین دلیل است که ما ارزش قیمت دلار را در بازار کاهشی می‌بینیم.
وی ادامه داد: از طرف دیگر ما همزمان با واکنش مثبت از سمت بازار ریال نسبت به دلار این واکنش را در بازار سهام ندیدیم. این موضوع به این دلیل است که بازار سهام ما به دلیل کاهش قدرت پول ملی نزولی نبوده بلکه دلایل دیگری داشته است. از جمله این دلایل می‌توان به ترس‌های موجود در بازار اشاره کرد. یکی از این ترس‌ها عدم بازدهی مناسب شرکت‌های بورسی است و البته هیچ‌یک از این ترس‌ها هنوز مرتفع نشده است.
محبی اضافه کرد: با این حال این خوش‌بینی در حال حاضر خود را در بازار نشان می‌دهد؛ یعنی ما مثبت‌های کمرنگ را می‌توانیم در بازار ببینیم. اما بازار سهام ما چه زمانی می‌تواند روند مثبت را شروع کند و به چه چیزی واکنش نشان می‌دهد؟ دخالت دولت در بازار سرمایه و جنبه‌های تاثیرگذار اقتصاد بر بورس، دستور‌پذیری و وجود قوانینی که روزانه وضع و لغو می‌شوند. این موارد بزرگ‌ترین تهدیدهای بازار سرمایه محسوب می‌شوند که متاسفانه در حال حاضر به قوت خود باقی هستند.
کفه سنگین ارزندگی
این تحلیلگر بازار سرمایه عنوان کرد: در خصوص احتمال توافق ایران و امریکا در برجام بعد از حصول توافقات کشور با عربستان نیز باید گفت با توجه به اینکه ایران در حال نشان دادن این موضوع است که می‌خواهد همکاری مستمری با جهان داشته باشد، این تمایل به گوش جهان رسیده و این موضوع می‌تواند اولین قدم برای بهبود روابط باشد. همین توافقات با عربستان می‌تواند سیگنال مثبتی درباره احتمال همکاری ایران و سایر کشورها از جمله امریکا مخابره کند.
محبی تصریح کرد: در خصوص روند بازار سرمایه تا انتهای سال نیز باید گفت اگر در سال‌های قبل در خصوص این موضوع صحبت می‌کردیم که در اسفند ما با فشار فروش به دلیل تسویه کارگزاری‌ها مواجهیم اما در حال حاضر فشار فروشی را در بازار مشاهده نمی‌کنیم. این موضوع به این دلیل است که ارزندگی بازار به رویکرد سنتی و اتفاقاتی که در بازار می افتد ارجحیت پیدا کرده و امروز ارزندگی بازار عامل تعیین‌کننده‌تری است و با توجه به اینکه در بازار ارزندگی مشاهده می‌کنیم من انتظار افت زیادی ندارم.
توافق ایران و عربستان، یک اتفاق مثبت اقتصادی
مهدی سوری، تحلیلگر بازار سرمایه نیز بیان کرد: اساسا یکی از مشکلاتی که ما در چارچوب فعالیت‌های اقتصادی با آن مواجهیم روابط سیاسی کشور ما با کشورهای دیگر است. این موضوع باعث می‌شود فعالان اقتصادی ما نتوانند به‌راحتی با کشورهای دیگر مبادلات خود را انجام دهند. توافق ایران و عربستان را توافق مثبتی از نگاه اقتصادی ارزیابی می‌کنم، چون این دو کشور به عنوان دو قدرت منطقه‌ای وقتی با هم همکاری بیشتری داشته باشند می‌توانند به کاهش تنش در منطقه کمک کنند و این قبل از هر چیزی برای جان انسان‌ها در منطقه اهمیت دارد که از هر منفعت اقتصادی مهم‌تر است. این موضوع در مرحله دوم برای کسب‌و‌کارهای ما نیز شرایط بهتری به وجود خواهد آورد.
وی ادامه داد: در این میان چین به عنوان کشوری که در این توافق واسطه شده، قاعدتا کشوری نیست که تامین انرژی خود را به یک کشور وابسته کند، اما قطعا اینکه چین بتواند با ایران و عربستان مبادلات اقتصادی انجام دهد برای این کشور مطلوب است. از طرف دیگر با توجه به سهامی که چینی‌ها از آرامکو خریدند هر چه امنیت عربستان بیشتر تضمین شود طبیعتا باعث می‌شود آنها هم بتوانند به فعالیت‌های اقتصادی خود چه با عربستان چه با ایران عمق بیشتری بدهند که این موضوع نیز منافع خود را برای چین دارد. حصول توافقات برای ایران و عربستان هم حداقل منفعتی که دارد این است که می‌تواند بخشی از بار اضافه بودجه های امنیتی را که این دو کشور به سبب مشکلات سیاسی با یکدیگر خرج می‌کردند کمتر کند و منطقه را به تعادل نزدیک کند.
این تحلیلگر بازار سهام در خصوص تاثیر این توافقات بر بورس عنوان کرد: در بازار سهام ما شاهد بودیم که نرخ دلار متناسب با میزان نقدینگی تولیدشده توسط دولت و همچنین به دلیل تراز بازرگانی و عدم دسترسی به منابع ارزی توان کنترل و ارزپاشی را مانند سابق نداشت و با توجه به اینکه نرخ دلار خود را به نرخ تورم نزدیک کرد شاهد افزایش نرخ دلار بودیم. این افزایش نرخ تا آنجا پیش رفت که اعدادی را دیدیم که شاید با خیلی از معادلات اقتصادی که خیلی‌ها انتظار داشتند همخوانی نداشت. اما در حال حاضر اگر توافقی اتفاق بیفتد که باعث شود روابط تجاری ما تسهیل شود یا دست‌کم هزینه نقل‌و‌انتقالات پول برای شرکت‌ها کمتر شود برای بازار سرمایه و فضای کسب‌و‌کار هم اتفاق بسیار مثبتی است.
سوری ادامه داد: قاعدتا شرکت‌های ما از افزایش قبلی قیمت دلار منتفع نشدند و هنوز هم دلار نیما به شدت پایین‌تر از نرخ دلاری است که در بازار آزاد در حال معامله است. اما مهم این است که یک شرکت باید بتواند بفروشد و صادر کند و پول صادرات خود را برگرداند و اگر نیاز به ماشین‌آلاتی دارد بتواند آنها را تامین کند. لذا در دنیای امروز هر چه مبادلات تجاری ما با کشورهای دیگر بیشتر باشد قاعدتا از نظر سیاسی و اقتصادی شرایط محکم‌تری داریم.
وی بیان کرد: در مورد اینکه در آینده این اتفاق به توافق برجام می‌انجامد یا نه، باید گفت این موضوع پیچیده است ولی بسیار امیدوارم که یک توافق کوچک بتواند منجر به توافقات بعدی و عادی‌تر شدن شرایط شود. علاوه بر اینکه شاید مبادلات تجاری چین با ایران خیلی زیاد نباشد، اما مبادلاتی که با اروپا دارد و مسیر جاده ابریشم که همیشه چینی‌ها به دنبال احیای آن بودند و اتحادی که اگر در منطقه با قدرت‌های منطقه‌ای ایجاد شود شاید در نهایت کمک کند که منافع چین ایران و عربستان همسو شود. در سال‌های گذشته دیدیم که یکی از چالش‌ها برای توافق حتی با کشورهای غربی رابطه بد ما با عربستان بود، بنابراین ما اگر بخواهیم توافقی داشته باشیم باید اول مساله خود را با عربستان حل می‌کردیم که در حال حاضر یک قدم در این راه برداشته شده، اما اینکه در ادامه اتفاقی می‌افتد یا خیر، به این بستگی دارد که طرفین مذاکره چقدر در چارچوب عقلانیت حرکت کنند.
بورس با دلار بیش از 45هزار تومان ارزان است
این تحلیلگر بازار سهام اظهار کرد: با توجه به جمیع شرایطی که وجود دارد در حال حاضر نسبت ریسک به ریوارد بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاری طبق چارچوب استراتژی‌های من صرفه اقتصادی دارد، اما اینکه به بازدهی موردنظر در چه میزان زمانی برسیم قابل‌پیش‌بینی نیست. اما اگر دلار را تک‌نرخی فرض کنیم و دلاری که شرکت‌ها هزینه می‌کنند و دلاری را که با آن منافع خود را به دست می‌آورند روی قیمتی تعدیل کنیم و دلار موثر و محدوده دلار موثر شرکت‌ها را حدود 40هزار تومان برای میانگین سال 1402 در نظر داشته باشیم، جایی که الان بازار سرمایه است حد وسط است، نه گران است و نه ارزان. اما اگر این دلار موثر را در محدوده 45هزار تومان در نظر بگیریم قیمت‌های حال حاضر بازار سرمایه جزو پایین‌ترین محدوده‌های تاریخی از نظر نسبت قیمت به سودآوری است و اگر این دلار بالاتر باشد این قیمت‌ها برای بازار سرمایه ارزان حساب می‌شود.
رشد صادرات در نتیجه توافقات
کامل ابراهیمیان، تحلیلگر بازار سرمایه، نیز در خصوص توافقات ایران و عربستان و تاثیر این موضوع بر بازار سرمایه گفت: توافق این دو کشور و برقراری روابط دیپلماتیک بعد از هفت سال مساله بسیار مهمی است؛ به طوری که در دو روز گذشته عمده اخبار جهان نیز به این موضوع پرداخت. طبیعتا در این توافقنامه توافقات بسیار مهمی شکل گرفته و ایران و عربستان به این نقطه رسیدند که سفارتخانه‌های خود را باز کنند.
وی ادامه داد: در این میان عربستان به عنوان کشور مهم در بین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تقریبا راه را برای سایر کشورهای هم‌پیمان خود باز می‌کند و ما می‌توانیم امیدوار باشیم که مراودات اقتصادی با برخی از کشورهای عربی به‌ویژه با امارات تسهیل شود. اثر این موضوع را نیز در کاهش هزینه‌های شرکت‌های صادرات‌محور می‌بینیم. در حال حاضر این شرکت‌ها به دلیل دور زدن تحریم‌ها یا مبادلات ارزی خود مجبور هستند هزینه بیشتری پرداخت کنند و انتفاعشان از صادرات کمتر می‌شود. این توافق می‌تواند به رشد صادرات ما و افزایش سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور کمک کند.
ابراهیمیان ادامه داد: علاوه بر این، این موضوع می‌تواند چشم‌انداز آتی توافق ایران با کشورهای غربی و بحث احیای برجام را پررنگ‌تر کند. به نظر می‌رسد توافقی که با آژانس صورت گرفت و به دنبال آن توافق با عربستان در حقیقت یک مسیر مسطح‌شده برای توافق برجام باز کرده است. در خصوص اثر آن بر بازار سرمایه علاوه بر احتمال افزایش صادرت شرکت‌ها باید گفت این موضوع طبیعتا ریسک‌های سیاسی دو سه سال گذشته را که شدیدا بازار سرمایه را تحت‌الشعاع قرار داده بود کاهش داده و تحریم‌هایی را که هر روز شاهد شدت آن از سوی امریکا برای فشار روی ایران بودیم کم می‌کند. به نظرم این چشم‌انداز بهتری را برای بازار سرمایه باز می‌کند، ریسک‌های سیاسی را کم می‌کند و از سوی دیگر با توجه به عقب‌ماندگی بازار سرمایه که از تحمیل این ریسک‌ها ناشی می‌شد این موضوع می‌تواند عقب‌ماندگی را به‌نوعی جبران کند.
این تحلیلگر بازار سرمایه اظهار کرد: روز گذشته نیز حجم و ارزش معاملات مناسب بود. البته طبیعتا به دلیل اصلاحی که در دلار داشتیم شرکت‌های کامودیتی‌محور کم‌اقبال بودند. اما من آینده بازار سرمایه را با کاهش ریسک‌های سیاسی و امیدواری به اینکه دخالت دولت و ارگان‌ها در قیمت‌گذاری دستوری محصولات و خدمات کاهش پیدا کند مثبت ارزیابی می‌کنم. ابراهیمیان اظهار کرد: هفته گذشته وضعیت بازار سهام وضعیت متعادل و مثبتی بود. دلیل آن هم بعد از سفر آقای گروسی و توافقاتی که در بحث هسته‌ای رخ داد بود. در ادامه این توافقات هم در نشستی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشت قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نشد و از سوی دیگر ما شاهد آغاز رکود در بازارهای موازی بودیم.
بعد از اصلاحی که در نرخ ارز در بازار غیررسمی رخ داد، طبیعتا رسیدن بازارهای موازی به جایی که اشباع خرید باشند و همچنین عقب‌ماندگی که بازار سهام نسبت به سایر بازارها طی سال 1401 داشت به‌رغم اینکه گزارش‌های شرکت‌ها مناسب بود، مجموع شرکت‌های بورسی در سال 1401 سود خوبی ساختند. وی ادامه داد: در این میان بازدهی بازار سرمایه نسبت به بازارهای دیگر خیلی کمتر بود. در این میان با توجه به وضعیت ثبات قیمت‌ها در بازارهای جهانی، وضعیت فروش شرکت‌ها که در گزارش‌های ماهانه آنها منعکس می‌شود، پذیرفتن بازار مبادله‌ای ارز توسط بانک مرکزی به عنوان بازار مرجع ارزش‌گذاری نرخ دلار برای شرکت‌های صادرات‌محور و ... این چشم‌انداز ایجاد شده که ما به رشد سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور و همچنین شرکت‌هایی که محصولات آنها بر مبنای قیمت‌های جهانی در بورس کالا کشف می‌شود خواهیم رسید.
در این میان در خصوص نرخ تسعیر ارز بانک‌ها که تا انتهای سال باید مشخص شود می‌توان انتظار داشت بازار سرمایه در سال آینده و همچنین هفته آخر سال 1401 وضعیت مساعد و مثبتی داشته باشد. البته بازار کماکان با ریسک‌های عجیب در حوزه زیر پا گذاشتن حقوق مالکیت سهامداران مواجه است که این یکی از بزرگ‌ترین بحث‌ها و ریسک های بازار است. این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: درباره بحث قیمت‌گذاری دستوری خودروها و مصوبه‌ای که کمیسیون مجددا آن را ابطال و الزام عرضه خودروها در بورس کالا را حذف کرد و توپ را دوباره در زمین دولت انداخت، باید گفت این اعمال قیمت‌گذاری دستوری و استفاده از بحث خودرو به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی و کنترل قیمت منجر به انتقال صدها هزار میلیارد رانت از جیب میلیون‌ها سهامدار و شرکت خودروسازی به جیب عده محدود و قلیلی شده است.
وی ادامه داد: بنابراین کماکان این ریسک وجود دارد. دولت و مجلس باید اجازه بدهند محصولات خودروسازان در یک فضای رقابتی در بورس کالا کشف قیمت شود. اگر بحث قیمت‌گذاری دستوری اتفاق بیفتد کماکان سرمایه‌گذاران فاصله خود را از سرمایه‌گذاری در این صنعت حفظ خواهند کرد و این یک تهدید بزرگ برای رشد اقتصادی است. به طور کلی معتقدم با توجه به پیشران‌های موثر بر بازار سرمایه، وضعیت آتی این بازار رو به رشد خواهد بود./ دنیای اقتصاد