کاهش ارزش محصولات فلزی ایران در بازار بین‌المللی
بررسی آمارهای منتشرشده از آخرین گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که در یک‌بازه زمانی 10ساله نرخ تورم کالاهای صادراتی در زمستان 1400 با ثبت رقم 23درصد به اوج خود رسیده است، در حالی که روند کاهشی آن با سرعتی شدید از بهار 1401 شروع شده و تا انتهای سال ادامه یافته است. افت نرخ تورم تا حدی ادامه یافته که رقم آن در پاییز 1401 منفی شده است. به بیان دقیقتر، تورم سالانه دلاری صادرات فلزات در دو فصل آخر سال ۱۴۰۱ به‌ترتیب به ارقام منفی 4/ 4درصد در پاییز و منفی 7/ 8درصد در زمستان، رسیده است. این مساله نشان می‌دهد که کالاهای فلزی مانند آهن و مس و ابزارآلات آهنی تولید داخل در بازارهای بین‌المللی در پاییز سال گذشته 4/ 4درصد و در زمستان آن سال 7/ 8درصد نسبت به سال 1400 ارزان‌‌‌تر شده‌‌‌اند. به عبارت دیگر، ایران این کالاها را به صورت ارزان‌‌‌تری به کشورهای دیگر می‌‌‌فروشد.
کرونا و رونق بازار مواد شیمیایی
بررسی شاخص قیمت دلاری صادرات و واردات محصولات شیمیایی نشان می‌دهد که قیمت شاخص وارداتی این محصولات طی 10سال گذشته با نرخ تقریبا ثابتی افزایش یافته است. از طرفی، قیمت دلاری محصولات شیمیایی وارداتی طی پنج‌سال گذشته هر سال به میزان تقریبا 15درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر نرخ تورم این محصولات در پنج‌سال گذشته برابر با 15درصد بوده است. شاخص قیمت دلاری صادرات محصولات شیمیایی از سال 90 تا 95 تقریبا ثابت بود، اما از سال 96 روند افزایشی به خود گرفت. افزایش قیمت دلاری در سال 99 و همزمان با اوج شیوع کرونا و افزایش تقاضای جهانی برای مواد شوینده و دارویی سرعت گرفت. همچنین، تورم دلاری صادرات محصولات شیمیایی طی 10سال گذشته در بهار 1401 به اوج خود رسید، به طوری که نرخ تورم دلاری صادرات این محصولات از 9/ 2درصد در پاییز سال 1399 به 3/ 51درصد در بهار سال گذشته رسید.
سایه جنگ روسیه و اوکراین بر تورم صادراتی و وارداتی نباتات
طبق بررسیها، در 10سال گذشته ارزش دلاری محصولات نباتی وارداتی و صادراتی افزایش داشته است. به عبارت دیگر محصولات نباتی صادراتی و وارداتی در 10سال گذشته به‌جز دوره لغو تحریم‌ها با افزایش قیمت مواجه بوده‌اند. این افزایش قیمت از ابتدای اسفند سال ۱۴۰۰ به دلیل آغاز جنگ اوکراین و روسیه، شتاب بیشتری گرفته؛ زیرا اوکراین تولیدکننده عمده محصولات نباتی در بازار بین‌المللی بوده و جنگ این کشور با روسیه باعث شده است عرضه محصولات نباتی در بازار بین‌المللی با چالش جدی مواجه شود.
علاوه بر روند افزایشی شاخص قیمت محصولات نباتی وارداتی، نرخ تورم آن نیز در دوران جنگ اوکراین و روسیه روند صعودی داشته است؛ به طوری که تورم سالانه دلاری محصولات نباتی وارداتی از 7/ 8درصد در زمستان ۱۴۰۰ به 1/ 11درصد در بهار ۱۴۰۱ رسیده و تا اسفند ۱۴۰۱ ادامه پیدا کرده و به 3/ 16درصد رسیده است. به عبارت دیگر، قیمت دلاری آن دسته از محصولات نباتی که به کشور وارد می‌‌‌شوند، از زمستان سال 1400 تا سال بعد از آن به طور پیوسته افزایش یافته است. جنگ اوکراین و روسیه علاوه بر قیمت دلاری کالاهای وارداتی گروه نباتات بر قیمت دلاری کالاهای صادراتی این گروه نیز تاثیر گذاشته است؛ به صورتی که تورم سالانه دلاری صادراتی این محصولات در یک‌سال اخیر به 6/ 5درصد در زمستان 1400 و 6/ 6درصد در زمستان سال گذشته افزایش یافته است.
براساس آمارهای منتشرشده، در زیربخش حیوانات زنده و محصولات آن مانند گوشت و لبنیات، ارزش دلاری صادراتی این محصولات در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش داشته؛ در حالی که ارزش دلاری واردات این گروه به صورت جزئی کاهش یافته است. بررسیها نشان می‌دهد که از زمستان ۱۴۰۰ تا زمستان ۱۴۰۱، نرخ تورم صادراتی حیوانات زنده و محصولات آن به شکل قابل‌توجهی تا ۱۵درصد افزایش داشته است. این مساله، نشان می‌دهد که ارزش این محصولات در سال 1401 در بازارهای بین‌المللی نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته است. همچنین، نرخ تورم صادراتی حیوانات و محصولات آن در زمستان 1401 رکورد 6/ 16درصدی را به خود اختصاص داده که در 10سال گذشته بی‌سابقه است.
به بیان دقیقتر، نرخ تورم صادراتی این کالا از پاییز سال 1400 روند افزایشی به خود گرفته و در زمستان سال بعد به اوج خود رسیده، در حالی که تورم وارداتی این کالا از پاییز سال 1400 روند کاهشی به خود گرفته؛ به طوری که در تابستان 1401 منفی شده و به منفی 2/ 1درصد رسیده است. این روند منفی تا پایان سال گذشته ادامه داشته است. به عبارت دیگر، از تابستان سال 1401 تا پایان همان سال قیمت دلاری حیوانات و محصولات آن به طور مداوم کاهش یافته است.
در واقع در سال 1401 هم صرفه واردات و هم صرفه صادرات حیوانات و محصولات آن برای بازرگانان داخلی نسبت به سال 1400 افزایش یافته است. در بحث صادرات، چون قیمت دلاری این کالا در بازار بین‌المللی افزایش داشته، صادرکنندگان از فروش این کالا در بازارهای خارجی در سال 1401 نسبت به سال قبل آن سود بیشتری کسب می‌کنند. از طرف دیگر به دلیل کاهش قیمت دلاری وارداتی این محصولات، وارد‌کنندگان در سال گذشته با قیمت کمتری نسبت به سال 1400 این محصولات را خریداری کرده‌‌‌اند. بنابراین صرفه وارداتی و صادراتی حیوانات و محصولات آن برای بازرگانان داخلی در سال 1401 نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته است./ دنیای اقتصاد