کارشناسان درباره افزایش نرخ محصولات فولادی دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برخی معتقدند دولت به‌طور تلویحی اجازه افزایش پلکانی قیمت‌ها را داده است تا نرخ محصولات فولادی را به قیمت‌های جهانی نزدیک کند. در مقابل برخی معتقدند پایین نگه‌داشتن دستوری قیمت‌ها سبب ایجاد فاصله قیمتی بین نرخ واقعی و دستوری می‌شود و این موضوع می‌تواند رانت‌هایی برای واسطه‌گران ایجاد کند.
نوسان جزو ذات بازار است
چندی‌پیش مدیرعامل بورس کالا با اشاره به فضای آرام حاکم در رینگ فلزات تالار شیشه‌ای عنوان کرد: مبنای کشف نرخ محصولات فولادی هنوز در بورس کالا تغییر نکرده و همان فرمول قبلی است که مطابق با مصوبه آخر ستاد تنظیم بازار تعیین شده است. مدیرعامل بورس کالای ایران پیرامون تغییرات جدید در بازار آهن و فولاد براساس ابلاغیه جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت به فارس گفت: با توجه به برچیده شدن محدودیت‌ها در بخش سقف قیمت‌ها و نرخ پایه، هم‌اکنون بازار به‌نسبت متعادلی در رینگ فلزات بورس کالا حکمفرما شده اما در عین‌حال مطابق با حداقل کف عرضه تعیین شده برای محصولات فولادی و فلزی باید از سوی عرضه‌کنندگان رعایت شود. حامد سلطانی‌نژاد اظهار کرد: عرضه‌کننده‌های بزرگ محصولات فولادی به‌طور عموم، عرضه حداقلی تعیین شده برای‌شان را رعایت می‌کنند ولی برای اینکه بازار به ثبات کامل برسد باید مواردی که برای کف عرضه‌ای که وزارت صنعت، معدن و تجارت و دستورالعمل‌های ستاد تنظیم بازار تعیین کرده‌اند، همواره رعایت شود تا به این ترتیب سمت عرضه دغدغه‌ای وجود نداشته باشد.
وی با بیان اینکه به هر تغییر قیمتی نباید با دید منفی نگاه کرد، یادآور شد: وقتی قیمت‌ها در بورس به‌طور مستمر ثابت و بدون نوسان باقی بمانند، دیگر به آن بازار نمی‌توان اصطلاح بورس را اطلاق کرد. بالا و پایین رفتن قیمت‌ها جزو ذات بازار است و اگر شاهد نوسان قیمت‌ها در این بازار نباشیم، مشکلاتی مانند تفاوت چشمگیر قیمت‌ها با خارج از بورس و احتمال بروز ناهنجاری‌ها ایجاد خواهد کرد. مدیرعامل بورس کالا درباره بخشنامه منتسب به وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تعیین نرخ آهن و فولاد با مبنا قرارگرفتن آخرین نرخ سی‌آی‌اس در بازار داخلی و سوءاستفاده از این بخشنامه در شرایط تحریمی و همچنین شکل‌گیری حباب قیمتی ۱۰۰۰ تومانی میان نرخ میلگرد در بورس کالا با بازار آزاد گفت: بازار سی‌آی‌اس یک بازار جهانی است که تغییرات آن لحظه‌ای است اما مبنای کشف نرخ محصولات فولادی هنوز در بورس کالا تغییر نکرده و همان فرمول قبلی است که مطابق با مصوبه آخر ستاد تنظیم بازار تعیین شده است، یعنی نرخ پایه بر مبنای شاخص‌هایی ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت استخراج و به عرضه‌کننده اعلام می‌شود و سپس بر مبنای مکانیزم عرضه و تقاضا رقابت می‌شود. به گفته وی، این امکان وجود دارد که قیمت‌های موجود در بازار آزاد نرخ‌های معتبری نباشد و شاید قیمت‌ها بر مبنای چند معامله تعیین شود.
سلطانی‌نژاد با تاکید بر اینکه در بورس حجم معاملات میلگرد و فولاد مشخص و شفاف است، عنوان کرد: اگرچه حجم عرضه محصولات فولادی در بورس کالا به‌طور عمده‌فروشی است ولی حد مشخصی از تفاوت بین عمده و خرده‌فروشی محصولات وجود دارد. مدیر بورس کالا یادآور شد: حجم عرضه محصولات فولادی که در بورس کالا انجام می‌شود، همگی برای سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ارسال می‌شود. به این‌ترتیب نظارت بر نرخ عمده‌فروشی در بورس و برآورد نرخ خرده‌فروشی محصولات فولادی در بازار آزاد مشخص شده و اگر گران‌فروشی در این زمینه وجود داشته باشد آن را پیگیری می‌کنند. وی تصریح کرد: ادعای نوسان شدید نرخ محصولات فولادی در بازار آزاد شاید بر مبنای قیمت‌های معتبری نبوده یا بر مبنای انتظارات آینده متفاوتی انجام شده باشد اما در سطح عمده و خرده‌فروشی در بورس کالا آرامش خوبی حاکم شده و اگر همه عرضه‌کنندگان به سمت عرضه روی بیاورند، به تناسب کف عرضه محصولات، بازار کاملی خواهد بود.
شکاف نرخ دولتی و آزاد رانت‌زا است
درباره وضعیت این‌روزهای بازار فولاد، سیدرضا شهرستانی عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: مشکل اساسی که در زمینه نرخ محصولات فولادی رخ داد، این بود که قیمت‌ها تا پیش از افزایش نرخ دلار چندان واقعی نبود و با قیمت‌های جهانی فاصله زیادی داشت. شهرستانی در ادامه خاطرنشان کرد: با افزایش نرخ دلار در چند ماه گذشته، قیمت‌ها روند صعودی به خود گرفتند که البته دولت به شکل دستوری اقدام به کنترل نرخ آنها کرد و این موضوع و شکاف قیمتی سبب شد رانتی در بازار فولاد شکل بگیرد و بیش از ۳ هزار میلیارد تومان رانت به جیب واسطه‌ها برود و همین امر سبب زیان‌دهی بسیاری از واحدهای تولیدی در زمینه فولاد شد. وی در ادامه خاطرنشان کرد: در زمینه صادرات نیز قانون میزان صادرات زیر سقف یک میلیون یورو را از بازگشت ارز به دولت معاف کرد که در این راستا مشکل کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای پیش آمد که برخی با اجاره این کارت‌ها و باوجود اختلاف نرخ داخلی با نرخ خارجی سودهای بالایی می‌بردند. این فعال حوزه فولاد خاطرنشان کرد: اختلاف قیمت‌ها هرجا که وجود داشته باشد باعث ایجاد رانت می‌شود.
بر این اساس قرار شد نرخ داخلی ما ۱۵درصد زیر نرخ سی‌آی‌اس محاسبه شود که همین هم مبلغ هنگفتی است اما در کل این محاسبات سبب شد قیمت‌های داخلی با نرخ‌های جهانی نزدیک و واقعی شوند. شهرستانی در پاسخ به این پرسش که آیا با این روند مصرف‌کننده متضرر نمی‌شود، گفت: این نحوه قیمت‌گذاری خیانتی در حق مصرف‌کننده نیست چراکه اختلاف قیمت‌ها سبب می‌شد یک عده‌ای از آنها سوءاستفاده کرده و سود آن به جیب خارجی‌ها سرازیر شود و مصرف‌کننده نهایی هم سودی از آن نخواهد برد؛ موضوعی که در سایر حوزه‌ها مانند مواد غذایی نیز شاهد آن هستیم. وی در ادامه یادآور شد: در کل نرخ فلزات، تابعی از قیمت‌های جهانی است و اگر بخواهیم در این زمینه برای کاهش آن فشار وارد کنیم، تعادل از بین خواهد رفت و زمینه رانتخواری ایجاد می‌شود.
هجوم به بازار
درباره افزایش نرخ محصولات فولادی، محمد اصفهانی، کارشناس بازار فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: دولت در بخشنامه جدید به‌صورت تلویحی اجازه داده در بورس قیمت‌ها معادل سی‌آی‌اس و حواله دلار نیمایی باشد. اصفهانی در ادامه خاطرنشان کرد: از سوی دیگر مردم به دلیل بازار شب عید و ترس از گرانی برای خرید و پیشخورکردن نیاز اسفند و فروردین به بازار هجوم آورده‌اند و این موضوع می‌تواند سبب افزایش قیمت‌ها شود. وی همچنین به ابعاد بین‌المللی و تاثیر آن بر افزایش قیمت‌ها اشاره کرد و گفت: افزایش قیمت‌های جهانی نیز در این زمینه موثر هستند، نرخ میلگرد سی‌آی‌اس هم قبل از تعطیلات سال نو میلادی حدود ۴۲۰ تا ۴۳۰ دلار-تن بود ولی درحال‌حاضر نرخ آن گران شده است. اصفهانی ادامه داد: اجازه دولت در افزایش قیمت‌ها در بورس کالا به شکل تلویحی است و چنین به‌نظر میرسد که دولت براساس یک سازکار مشخص اجازه افزایش قیمت‌ها را داده است چراکه دولت عنوان می‌کند ما براساس یک مکانیزم مشخص قیمت‌گذاری را دستورالعمل کردیم اما از آن سوء‌استفاده‌ها شد و فولادسازان خصوصی خارج از بورس و واسطه‌ها پیشاپیش کالا را گران کردند که موردپذیرش نیست.
وی همچنین یادآور شد: اما مردم چون می‌دانند راه افزایش نرخ در بورس کالا تا نرخ جهانی تاحدی باز شده است، نگران هستند و به نوعی خود با هیجان اقدام به خرید و به پیشبرد افزایش قیمت‌ها ناخواسته کمک می‌کنند. این کارشناس بازار فولاد ادامه داد: از سوی دیگر دلالان و تولیدکنندگان خصوصی فعال خارج از بورس کالا، پیشاپیش کالا خریداری می‌کنند. اصفهانی یادآور شد: البته اگر نرخ داخلی را کاهش دهند، محصول نهایی مجانی و با حداقل نرخ به‌دست همسایه‌های ایران میرسد. از این‌رو کاهش قیمت‌ها مانند یک چاقوی دولبه است. به‌تازگی همسایه‌های ایران عاشق میلگرد ایران شده‌اند چراکه ارزان است. از این‌رو دولت صادرات محصولات نهایی را ممنوع کرده است، البته همچنان برخی میلگرد می‌خرند و به آن‌طرف می‌فرستند. وی در ادامه تاکید کرد: اگر بهای دلار کاهش پیدا کند، این مشکلات تا اندازه‌ای برطرف خواهد شد اما در شرایط کنونی که در جنگ به‌سر می‌بریم، این موضوع امکان‌پذیر نیست.
این کارشناس بازار فولاد در یک جمع‌بندی کلی عنوان کرد: برخی معتقد هستند گروهی از تاجران درحال‌حاضر در بازار داخلی، محصول نهایی و میلگرد آجدار را از بورس کالا خریداری می‌کنند و سپس با مکانیزم‌هایی که به آن مسلط هستند، این محصولات را به کشورهای همسایه صادر می‌کنند و یکی از دلایل هیجان را منوط به همین موضوع می‌دانند، از این‌رو شنیدیم گروهی از مسئولان به فکر هستند که این نوع صادرات تاجران را مانند محصولات میانی شمش و تختال، فقط محدود به مبدأ تولیدکننده اصلی کنند ولی هنوز خبر رسمی درباره تصمیم جدید برای این موضوع شنیده نشده و اینها تنها شنیده‌های جسته و گریخته‌ای است که از برخی فعالان بازار به گوش میرسد. اصفهانی ادامه داد: در مقابل گروه دیگری هم معتقد هستند هرچه فولادسازان بیشتر محدود شوند، ارزآوری آنها ضعیف‌تر خواهد شد و محدودیت صادرات را متضاد با حصول موفقیت ارزآوری می‌دانند، در واقع باید یک راهکاری بین این ۲ نظریه برقرار شود که نظر هر ۲ گروه را تامین کند که کار سختی به‌نظر میرسد.
منبع:اخبارفلزات