7 روش تخریب ساختمان و مزایا و معایب آنها

تخریب ساختمان و اصول آن

با به پایان رسیدن عمر مفید ساختمان، بازدهی آن پایین می‌آید و به تخریب و بازسازی نیاز پیدا می‌کند. از گذشته تا به امروز برای تخریب یک سازه اصولا از ماشین آلات و مواد منفجره استفاده می شده که این امر موجب ایجاد سر و صدای زیاد و آلودگی حاصل از گرد و غبار در حین عملیات تخریب می‌شد. علاوه برآن، استفاده از مواد منفجره خطر تخریب ساختمان‌های مجاور را درپی داشت.

با پیشرفت روز افزون ساخت و ساز و احداث ساختمان‌ها در کنارهم، استفاده از روشی اصولی برای تخریب سازه، خصوصاً سازه‌های بلند که در مناطق شلوغ و در مجاور هم ساخته می‌شوند امری ضروری است. طول عمر هر ساختمان مشخص است و در صورت فرسوده شدن، انجام تخریب الزامی است. عملیات تخریب باید به روشی ایمن و مطمئن صورت گیرد تا صدمه ای به ساختمان های مجاور و کارگران در حال کار وارد نکند.

تخریب چیست؟

هر اقدامی که مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی تمام یا قسمتی از بنا باشد، تـخریب نامیده می‌شود. در زمینه ساختار فیزیکی، تـخریب ساختمان شامل تـخریب انتخابی اجزای ساختمان به ویژه برای بازیافت استفاده می‌شود و مدیریت مواد دفعی است. این مورد با تـخریبی که در آن یک محل خاص با شدیدترین روش‌ها به طور کلی از ساختمان‌ها پاکسازی می‌شود، متفاوت است. تـخریب به عنوان ساخت معکوس خوانده می‌شود. فرآیند تـخریب ساختمان‌ها، به عنوان یک فعالیت قدیمی مطرح است که با حوزه علمی در حال توسعه روش پایدار و سبز ساختمان ارتباط دارد. ساختمان‌ها همانند هرچیز دیگر چرخه حیاتی دارند. تـخریب ساختمان بر استفاده از مواد به‌کار رفته در ساخت ساختمان در شرایطی مربوط است که دیگر نمی‌توان از ساختمان استفاده کرد.

عوامل مهم بر زمان و هزینه تخریب ساختمان:

• عرض معبر
• تعداد طبقات
• شعاع و میزان گردش ماشین آلات
• وضعیت ایمنی ساختمان های کناری
• نحوه دسترسی ماشین آلات به پروژه
• نوع اسکلت سازه (بتنی، فلزی، بنایی یا …)

انواع روش‌های تخریب بتن:

تخریب بتن با کمک دستگاه‌های پنوماتیکی یا هیدرولیکی

تـخریب پیاده روها، جاده‌ها، فونداسیون یا عرشه پل ها معمولا با ماشین آلات تخریبی انجام می‌شود. استفاده از دستگاه‌های پنوماتیکی یا هیدرولیکی مانند بیل مکانیکی می‌تواند باعث افزایش قدرت تـخریب شود. اندازه چکش دستگاه تـخریب و میزان میلگردهای استفاده شده در بتن در میزان تـخریب بتن تاثیرگذار است.

فواید استفاده از دستگاه های پنوماتیکی در تخریب بتن شامل موارد زیر است:

• قابلیت مانور و دسترسی آسان
• قابلیت کنترل از راه دور
• قابلیت استفاده برای تخریب در زیر آب
• برخی محدودیت های این روش شامل تولید صدا، گرد و غبار و لرزش می‌شود.

تخریب بتن تحت فشار

تـخریب کردن بتن‌های ساختمان با استفاده از ماشین آلات سنگین باعث ایجاد سر و صدای زیاد می‌شود. اگر می‌خواهید تـخریب بتن بدون آلودگی و گرد و غبار و کم سروصدا انجام شود، بهترین گزینه استفاده از روش تحت فشار مکانیکی و روش شیمیایی است. تـخریب بتن با فشار مکانیکی: با دستگاه های کرگیری و دیگر دستگاه‌های مکانیکی دیوار بتن را برش می‌دهند. در این روش سوراخ هایی را ایجاد می کنند که سر و صدای اولیه را ایجاد می کند، سپس با استفاده از ماشین آلات سنگین دیوارها برداشته می شود.

از مزایای روش تخریب در فشار مکانیکی این موارد است:

• ارزان، سر و صدای کم، بدون ایجاد لرزش
• ایجاد سوراخ‌های اولیه مقداری صدا و لرزش تولید می‌کند.
• استفاده از دستگاه‌های کرگیری سرالماسی صدا و لرزش را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد؛ ولی قیمت تمام شده آن گران تر می‌شود.
• کنترل جهت حرکت ترک ها و تـخریب بتن می‌تواند با دشواری همراه باشد.
• امکان برخورد با میلگردهای تسلیح هنگام کار با دستگاه تـخریب وجود دارد.

تخریب بتن با استفاده از مواد شیمیایی

• روشی پرهزینه تر
• به شکل کنترل شده کار تـخریب بتن انجام می‌شود.
• بدون سر و صدا، بدون لرزش، بدون گرد و غبار و یا گرد و غبار کم
• تغییرات دمایی زیاد باعث کاهش اثر مواد شیمیایی روی بتن می‌شود.

در این روش سوراخ‌هایی روی بتن ایجاد شده و داخل آن مواد شیمیایی ریخته می‌شود تا باعث خرد شدن بتن شود.

تخریب بتن با استفاده از گوی تخریب

در این روش یک گوی فولادی به جرثقیل وصل شده و با حرکت خطی و عمودی به بتن اصابت می‌کند و باعث خرد شدن بتن می‌شود.

تخریب بتن استفاده از مواد منفجره

در صورتی که تا شعاع زیادی از ساختمانی که قرار است تـخریب شود خانه ها خالی از سکنه هستند می‌توانید با روش منفجره اقدام به تـخریب ساختمان بتنی کنید.

تخریب به روش فروپاشی عمدی

تـخریب به شیوه فروپاشی عمدی شامل برداشتن سیستماتیک یا تضعیف عناصر کلیدی سازه برای اعمال تـخریب به سازه است.

استفاده از روش برش اره ای

این روش زمانی مفید است که قصد انجام تغییر یا کارهای اضافی در ساختمان را دارید؛ یعنی شرایطی که دقت از اهمیت زیادی برخوردار بوده و محدودکردن سر و صدا و لرزه، الزامی است.

انواع ماشین آلات تـخریب ساختمان

لودر

لودر، نوعی تراکتور است که برای جابجایی خاک و یا مواد دیگر از روی زمین و بارگذاری آن بر روی کامیون یا در محل خاصی استفاده می‌شود. این دستگاه دارای یک جام در جلوی خود است که در دو طرف، دو بازوی متصل شده دارد که برای بارگیری و حمل مواد مختلف به کار گرفته می‌شود. لودرها به دو نوع چرخ لاستیکی و چرخ زنجیری تقسیم می‌شوند.

گریدر

گریدر، دارای تیغه‌ای است که در بین محورهای جلو و عقبش نصب شده است. متداول‌ترین کارکرد یک گریدر مسطح کردن سطح زمین است. معمولا در پروژه‌های راه‌سازی به منظور اضافه کردن یک لایه جدید و یا مسطح کردن زمین کاربرد دارد. همچنین می‌توان از آنها برای انتقال مقدار نسبتا کمی خاک از یک مکان به مکان دیگر، از بین بردن لایه‌ای از خاک و حتی باز کردن مسیر از برف نیز استفاده کرد.

بیل مکانیکی

بیل مکانیکی می‌تواند 360درجه بچرخد و اغلب بزرگ‌تر از لودر است و برای فعالیت‌های متوسط تا سنگین استفاده می‌شوند. بیل مکانیکی نیز به مانند لودر دارای یک جام (معمولا کوچک‌تر از لودر) و یک بازوی قابل حرکت در جلو است که وظیفه حفاری، کندن ترانشه خاکی و تـخریب سازه را دارد. مینی بیل مکانیکی نیز وجود دارد که می‌تواند برای کارهای سبک تا متوسط استفاده شود.

بولدوزر

بولدوزر، دستگاه عمرانی سنگینی است که تیغه‌ فلزی بزرگی در جلوی خود دارد و برای حمل خاک، شن و ماسه، سنگ و مواد دیگر از آن استفاده می شود. به دلیل وجود چرخ‌های زنجیری، بولدوزرها ثبات بیشتری دارند و می‌توانند حجم زیادی از متریال‌ها را جابجا کنند. بولدوزرها ماشین‌های قدرتمند و همه کاره‌ای هستند که می‌توانند در مناطق خشن و سخت (مناطق شنی و گل آلود) حرکت کنند و مقادیر زیادی از مواد را به سرعت و به شکلی کارآمد حرکت دهند.

نکات اجرایی مهم تخریب ساختمان

برای جلوگیری از ایجاد حادثه و کاهش خطرات احتمالی موقع تخریب ساختمان، باید توصیه هایی زیر در مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان را جدی بگیرید و آنها را کاملا رعایت کنید:

• در صورت وجود دیوار مشترک با ساختمان مجاور، باید برای این کارهم یک فکری کنیم!
• در پرتگاه‌ها و محل هایی که احتمال سقوط افراد وجود دارد حتما باید از کمربند ایمنی استفاده کنیم.
• برای دپوی مصالح تـخریب شده شامل نخاله ها و… باید برنامه ریزی درست و مکانی را مد نظرقراردهیم.
• حتما قبل از شروع عملیات تـخریب ساختمان باید مجوزهای لازم را از مراجع رسمی صدور پروانه دریافت کنید.
• قبل از شروع عملیات تـخریب، محل دقیق چاه ها بررسی‌شود و درادامه کار آنها را با لاشه سنگ، بتن مگر یا شفته پرکنیم.
• قبل از شروع عملیات تـخریب همه انشعابات مانند برق، گاز، آب و … با همکاری مراجع آنها (اداره برق، اداره گاز و…) قطع شود.
• بهتر است برای جلوگیری از احتمال خطرات سقوط مصالح به داخل خیابان در هنگام تـخریب، یک کارگر ماهر را برای هشدار دادن به افراد و ماشین هایی که در اطراف ساختمان مورد تـخریب در حال حرکت هستند به کاربگیریم. همان‌طور که در بالاترهم بیان کردیم، تخریب باید از بالاترین قسمت شروع شود و به پایین ترین قسمت ساختمان ختم شود. اگر به این نکته مهم دقت نکنیم، ممکن است منجر به حوادثی مانند حادثه تخریب ساختمان ۷ طبقه واقع در سعادت آباد تهران با ۱۷ کشته در تیرماه سال ۱۳۸۷ شود.
• باید قبل از شروع عملیات تخریب، حتما اطراف ساختمانی که می‌خواهیم تخریب کنیم بررسی‌شود و اگر در اطراف ساختمان معابرعمومی و پیاده رو وجود داشته باشد، حتما باید با دریافت مجوز مربوط، معابر عمومی را یا کاملا مسدود کنیم و یا تا حدودی محدود کنیم. حتما توجه داشته باشید که پیاده روهای اطراف ساختمان راهروهایی را با استفاده از داربست فلزی و پوشش های توری سیمی و مصالح مناسب دیگر ایجاد کنیم و نکته آخر هم اینکه باید شیب این سکوی راهروی پیاده رو به سمت داخل ساختمان باشد تا از پرتاب احتمالی ضایعات و نخاله ها به داخل خیابان جلوگیری شود.
• در صورتی که ساختمان موردنظر در مکانی واقع شده باشد که رفت و آمدهای بسیار زیادی در آنجا وجود داشته باشد و همچنین محل مناسبی برای قراردادن پایه های داربست نداشته باشد، می‌توانیم از براکت استفاده کنیم.

تهیه شده در گروه تولید محتوای فولاد 24