انتظار هم چاره‌ای برای مشکلات سهامداران نبود و زیان آنها جبران نشد. دراین شرایط برخی از زیان دیده‌ها از بازار خارج شدند، اما همچنان بسیاری به‌دلیل اینکه بخشی از اصل سرمایه آنها از بین رفته است، به امید روزهای بهتر دربازار باقی مانده‌اند. حال به‌نظر می‌رسد، سهامداران زیان دیده باید اقدام دیگری انجام دهند.
فردین آقابزرگی، کارشناس بازارسرمایه و مدیرعامل سابق کارگزاری بانک های دی و رفاه کارگران به این پرسش مهم پاسخ داده است که درشرایط موجود و زمانی که سهامداران زیان سنگینی کرده‌اند، چه باید کنند؟ او که هم اکنون مدیرعامل سبدگردان نیکان است به این سوال پاسخ داده که آیا باید برای جلوگیری از زیان بیشتر سهام خود را بفروشند و از بازار خارج شوند؟ یا اینکه همچنان بمانند تا زیان آنها جبران شود؟
دراین باره آقابزرگی، سه استراتژی برای زیان دیدگان پیشنهاد می‌دهد که سهامداران می‌توانند با مشورت از کارشناسان آنها را اجرا و بتدریج زیان خود را جبران یا از زیان بیشتر جلوگیری کنند.
در زمانی که شاخص بورس در اوج قرارداشت، سرمایه‌گذاران زیادی وارد این بازارشدند. برخی از رشد شدید بورس سودهای کلانی کردند و برخی دیگر که عمدتاً دراوج بازار وارد شدند زیان سنگینی متحمل شدند. این افراد به چه متغیرهایی توجه نکردند؟
به‌طور معمول گفته می‌شود که بازارسرمایه در بلندمدت بیشترین بازدهی را درمیان بازارهای رقیب دارد. هرچند این گفته درستی است، اما باید این موضوع را هم درنظرگرفت که ریسک این بازار نیز نسبت به سایربازارها بیشتر است. از سال گذشته عده زیادی تحت تأثیر جو روانی ایجاد شده درخصوص بورس و همچنین به‌دلیل دعوت دولتمردان وقت از مردم برای سرمایه‌گذاری دربورس، وارد این بازار شدند. ولی به هیچ عنوان به ریسک‌های آن توجه نشد. درهمین شرایط علاوه بر افرادی که به‌دنبال فراخوان دولت، سهامدار شدند، برخی نیز تحت تأثیر جو روانی این دوره قرار گرفتند. دراین سال، رقابت کاذب برای ورود به بورس به‌شدت افزایش یافت. برخی از کسب سود بیش از ۵۰ درصدی در مدت یک ماه خبر دادند و برخی دیگر با تکیه بر اطلاعاتی که سیگنال فروشان دراختیارآنها قرار می‌دادند، اقدام به خرید سهام کردند. برهمین اساس، عده زیادی از سهامداران بدون اطلاع از ریسک‌های موجود وارد بازار شدند و هم اکنون با زیان‌های سنگینی مواجه شده‌اند.
به‌نظر شما افرادی که هم اکنون با زیان‌های سنگینی مواجه شده‌اند، برای جلوگیری از زیان بیشتر باید سهام خود را بفروشند و از بازار خارج شوند؟
درمجموع باید گفت، هم اکنون بدترین زمان برای خروج بدون مطالعه و بررسی از بازار است. در ابتدا باید پرتفو و سبد سهام هر سرمایه‌گذار مورد بررسی قرار گیرد تا برای خروج یا باقی ماندن تصمیم‌گیری کرد. هم اکنون بسیاری از حرفه‌ای بازار مترصد فرصت هستند تا سهام فروخته شده افراد غیرحرفه‌ای را با پایین‌ترین قیمت خریداری کنند. برهمین اساس باید برای خروج تأمل کرد. نکته مهم این است که در شرایط فعلی سهامداران کم تجربه نباید شخصاً و هیجانی تصمیم‌گیری کنند. بخصوص اینکه هم اکنون شاخص به کف خود رسیده است و قیمت بسیاری از سهم‌ها نیز به کف ارزش ذاتی خود نزدیک شده‌اند. در شرایط فعلی خروج از بازار دربازده شش ماهه تا یکساله اقدام درستی نیست و ممکن است درآینده زیان کنند. زیان ازمنظر افزایش قیمتی که در آینده ممکن است اتفاق بیفتد. در این شرایط زیان روانی آسیب بیشتری نسبت به زیان مادی به‌همراه دارد چرا که سهامدار از اینکه چرا قبل از افزایش قیمت سهام خود را با ضرر فروخته است، احساس بدی پیدا می‌کند.
درمجموع سهامداران زیان دیده چه استراتژی‌هایی باید داشته باشند؟
برای این دسته از سهامدارانی که با زیان مواجه شده‌اند، سه استراتژی پیشنهاد می‌شود؛ نخستین استراتژی اقدام براساس نظر جمعی از کارشناسان است. نکته مهم دراین استراتژی این است که سهامداران گفته و تحلیل چند کارشناس را بررسی و با جمع‌بندی این تحلیل‌ها تصمیم‌گیری کنند. این درحالی است که بخصوص در اوایل سال‌جاری، حتی برخی از حرفه ای‌های بازار هم تحلیل‌های اشتباه ارائه کردند. به‌طوری که در ابتدای ریزش بازار در اواخر مرداد ماه اعتقاد داشتند که سهامداران باید سهام خود را نگهداری کنند چرا که پس‌از مدت کوتاهی بازار به روند صعودی باز می‌گردد. اما همانگونه که همه شاهد بودند، این اتفاق نیفتاد و سهامدارانی که در سود بودند بتدریج به جمع زیان دیده‌های بورس اضافه شدند. بنابراین، مهم است که سهامداران فقط به‌گفته و تحلیل یک کارشناس بسنده نکنند و نظرات کارشناسان مختلف را بشنوند و از دل آنها به نتیجه برسند. دومین استراتژی مراجعه به شرکت‌های تخصصی تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار مانند سبدگردان‌ها و مشاوران سرمایه‌گذاری است. این شرکت‌ها با توجه به اینکه به‌صورت حرفه‌ای در زمینه سهام فعالیت می‌کنند و مجوزهای قانونی دارند، می‌توانند سرمایه سهامداران را به بهترین نحو مدیریت کنند. استراتژی سوم تغییر و جابه‌جایی در پرتفوی سهامداران است. دراین زمینه سهامداران باید با بررسی سهامی که دارند، ارزشمندی آن را بررسی کنند. برای مثال هم اکنون برخی صنایع بورسی مانند پتروشیمی، پالایشی و فلزات اساسی پیشروی بازار هستند و باید از نظر نسبت P/E یا همان نسبت قیمت سهم به درآمد ارزشمندی آن بررسی شود. درشرایط فعلی بسیاری از صنایع پیشروی بورسی با P/E ۴ تا ۵,۵ دربازار وجود دارد که ظرفیت زیادی برای رشد دارند.
درخصوص استراتژی سوم بیشتر توضیح می‌دهید؟
همانگونه که اشاره شد، پرتفوی هر سهامداری تفاوت دارد چه بسا با بررسی پرتفوی یک شخص به این نتیجه برسیم که باید سهام خود را بفروشد. اما ممکن است که پرتفوی دیگری ارزش نگهداری داشته باشد. ازسوی دیگر امکان جابه‌جایی سهام نیز برای برخی از سهامداران وجود دارد. به این معنا که سرمایه‌گذار برخی از سهم‌های خود را بفروشد و به‌جای آن سهام دیگری خریداری کند.
چه سهم‌هایی برای نگهداری مناسب است؟
دراین زمینه باید سهم‌هایی برای نگهداری یا خرید انتخاب شود که سود مجمع مناسبی داشته باشد. اگر در سبد سهام شخصی از این دست شرکت‌ها که سود بالا و مطمئنی درپیش دارند، ندارد بهتر است که آنها را بفروشد.
درشرایط فعلی باید دنبال سهم‌هایی بود که با سود مجمع مورد ارزیابی قرارگرفته‌اند و عایدات مستمر کارشناسی شده داشته باشند. بدین ترتیب حتی اگر فردی زیان زیادی کرده ولی سهمی ندارد که سود مجمع و عایدات مستمر داشته باشد باید خارج شود. درهمین راستا می‌توان برخی از سهم‌های پرتفو را با سهم‌هایی که از نظر سودمجمع در وضعیت خوبی قراردارند تعویض کرد.
این سهم‌ها را چگونه باید شناسایی کرد؟
دراین زمینه شرکت‌هایی که سوابق پرداخت سود سریع‌تر و بیشتری دارند برای نگهداری و خرید توجیه دارد. اما سهم‌هایی هستند که در یک سال اخیر به‌صورت پروژه‌ای و غیرواقعی رشد قیمت داشتند که نگهداری آنها توصیه نمی‌شود. با این حال سهم‌هایی که سود مجمع دارند حتی اگر در ضرر هم هستند ارزش نگهداری دارد.
به نظر شما آیا ممکن است که شاخص پایین‌تر بیاید؟
اینکه شاخص در هفته‌ها و ماه‌های آینده به چه سمتی می‌رود به متغیرهای زیادی بستگی دارد. شاخص درسال‌جاری بدرستی نمی‌تواند وضعیت بازار را نشان دهد و گنگ است. درخصوص ریزش شاخص درسال‌جاری طبیعی بود که پس از دوسال رشد پیاپی درسال‌جاری، بورس بازدهی قابل توجهی نداشته باشد. برهمین اساس از ابتدای سال‌جاری تاکنون بازدهی بازار به بیش از ۳ درصد می‌رسد. درشرایط فعلی از حدود ۷۰۰ شرکت حاضر دربورس، بالغ بر ۴۰۰ شرکت بیش از ۳۰ درصد کاهش بازدهی داشته‌اند و بیش از ۲۰ شرکت هم با کاهش ۷۰ درصدی بازدهی مواجه شده‌اند و البته تعدادی از شرکت‌ها نیز رشد داشته‌اند.
درسال‌جاری بازدهی بازارهای مختلف چگونه بوده است؟
ازابتدای سال‌جاری تاکنون پایین‌ترین بازدهی مربوط به بورس است که نکته منفی این بازار محسوب می‌شود. در این مدت بازار مسکن ۱۲ درصد، بازار طلا ۱۷ درصد و بازار ارز بیش از ۲۵ درصد بازدهی داشته است.
بهترین روش برای سرمایه‌گذاری چیست؟
درشرایط فعلی نگهداشتن نقدینگی هیچ مزیتی ندارد و بهتر است نقدینگی در سپرده بانکی و اوراق سرمایه‌گذاری شود. در شرایط فعلی که بورس با افت بازدهی مواجه شده است، برخی به‌دنبال فرار از آن هستند و راهی سایر بازارهای رقیب شده‌اند. نکته‌ای که دراینجا باید مورد توجه قرارگیرد این است که نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا، تمام بازارها به هم ارتباط دارند. برای مثال افزایش نرخ ارز بر سایربازارها اثر می‌گذارد و بازار مسکن با یک وقفه زمانی تحت تأثیرآن رشد می‌کند.
برهمین اساس بهترین روش برای سرمایه‌گذاری تشکیل یک سبد از مجموعه این بازارهاست که البته در این سبد باید وزن بورس از همه بیشتر باشد. برای مثال اگر کسی صد درصد نقدینگی دارد و ۶۰ درصد آن قابلیت پس‌انداز دارد، باید از نقدینگی که می‌توان با آن سرمایه‌گذاری کرد، بیش از ۵۰ درصد آن را در بازارسهام سرمایه‌گذاری کند. ۲۰ درصد نیز می‌توان در اوراق با بازدهی بالای ۲۰ درصد سرمایه‌گذاری شود و مبلغ باقیمانده به اقتضای شرایط و نیز بسته به تخصص و تجربه هر فرد دربازارهای دیگر مانند طلا و ارز سرمایه‌گذاری شود.
از نظر شما همچنان بورس گزینه مناسبی محسوب می‌شود؟
بهترین زمان برای انتخاب و چینش یک پرتفوی خوب سهام در شرایط فعلی است. هرچند انتظار رشد شارپی و صعودی برای بازار نداریم ولی به‌طور قطع پیشروترین بازار از نظر بازدهی درآینده بورس خواهد بود. با توجه به اینکه درماه‌های گذشته سایر بازارها مانند ارز، طلا و مسکن رشد بالایی داشته‌اند، بورس دچار یک عقب ماندگی ازنظر رشد شده است و درصورتی که این بازارها به‌دلیل رشد بالا دچار توقف یا رکود شوند، بورس رونق خواهد گرفت و به‌طور قطع درآینده رشد قابل توجهی خواهد داشت و پیشروی همه بازارها خواهد بود./ایران