ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آهن اسفنجی است. امسال با مدیریت صحیح مصرف و عرضه حامل‌‌‌های انرژی تولید آهن اسفنجی نسبت به سال گذشته افزایش یافت؛ اما صادرات آن با محدودیت‌های اعمال شده دستخوش کاهش شد. در صورتی‌‌‌که چالش‌‌‌های واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی مانند تامین گاز، برطرف نشود، تولید این محصول کاهش یافته و به تبع آن تولید فولاد خام نیز افت خواهد کرد.
*ناکام صادراتی زنجیره فولاد
آهن اسفنجی از احیای مستقیم (بدون ذوب کردن) سنگ‌آهن به دست می‌‌‌آید. در این فرآیند اکسیژن سنگ‌آهن خارج شده به گلوله‌‌‌هایی تبدیل میشود که عیار آهن آنها بالاست و در سطح خود دارای حفره‌‌‌هایی است. به همین دلیل به آن آهن اسفنجی گفته میشود. معمولا عیار آهن این محصول بیش از ۸۴ درصد است و به ۹۵ درصد نیز میرسد. استفاده از این محصول در تولید فولاد، مزایایی مانند آلودگی زیست محیطی کمتر نسبت به فناوری کوره‌‌‌های بلند و همچنین صرفه اقتصادی تولید فولاد با استفاده از آن را در بردارد.
از آهن اسفنجی برای تولید فولاد فرآوری‌شده در واحدهای کوره قوس الکتریکی و القایی استفاده میشود. همچنین بریکت گونه‌‌‌ای فشرده شده از آهن احیای مستقیم است که برای سهولت در ترابری، نگهداری و ذخیره‌‌‌سازی و همچنین کاهش احتمال خوردگی و زنگ‌‌‌زدگی طراحی شده است.
ایران و هند بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آهن اسفنجی در دنیا هستند. شرکت فولاد مبارکه بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در ایران است و پس از آن شرکت‌های فولاد خورستان، توسعه آهن و فولاد گل‌‌‌گهر، فولاد کاوه جنوب کیش و معدنی و صنعتی چادرملو از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول هستند. همچنین شرکت صبا فولاد خلیج فارس بزرگ‌ترین تولیدکننده بریکت آهن در کشور است.
*بررسی روند تولید و صادرات ۸ ماهه آهن اسفنجی
بر اساس آمارهای انجمن تولیدکنندگان فولاد، میزان تولید و صادرات آهن اسفنجی نشان میدهد که ۳ میلیون و ۲۴۰ هزار تن از این کالا در فروردین ماه سال ۱۴۰۱ تولید و ۷۰ هزار تن آن صادر شده است. تولید و صادرات آهن اسفنجی در دو ماه ابتدایی سال‌جاری به ترتیب ۶ میلیون و ۵۳۷ هزار تن و ۱۲۰ هزار تن بوده است، در سه ماه اول سال‌جاری نیز تولید ۹ میلیون و۹۱۷ هزار تن بوده است.
اعداد و ارقام حاکی از آن است که آمار چهارماهه تولید آهن اسفنجی در کشور از مرز ۱۲ میلیون تن عبور و به نسبت مدت مشابه سال گذشته ۱۹درصد رشد را ثبت کرده است. اما با اعمال محدودیت بر صادرات این محصول، کاهش شدید ۶۰ درصدی صادرات آهن اسفنجی قابل مشاهده است. حفظ همین روند در مردادماه باعث شد تا آمار پنج‌ماهه نیز شبیه به چهارماهه باشد و با افزایش تولید ۱۹ درصدی نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته و کاهش صادرات ۵۷ درصدی همراه شود.
این عدد در ۶ ماه سال‌جاری به ۱۷ میلیون و ۶۹۲ هزار تن رسیده است که تنها ۳۱۲ هزار تن آن صادر شده و از همین لحاظ نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی ۵۴ درصدی داشته است.
آمار ۷ ماهه نشان میدهد تولید آهن اسفنجی در پایان مهرماه از ۲۰ میلیون تن عبور کرده و نسبت به ۷ ماهه سال گذشته افزایش ۱۹ درصدی را ثبت کرده است. مجموعا در ۸ ماه اول سال ۲۴ میلیون و ۱۵۷ هزار تن آهن اسفنجی تولید شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی ۲۰ درصدی داشته و مجموعا ۵۴۳ هزار تن آن صادر شده است. این یعنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته آمار صادرات آهن اسفنجی ۳۴درصد کاهش یافته است.
آیا این افزایش تولید تا پایان سال حفظ خواهد شد؟ بی‌‌‌شک هر صنعتی در ایران دچار چالش‌‌‌های خاص و عمومی است. تولیدکنندگان آهن اسفنجی نیز از این موضوع مستثنی نیستند. این روزها تولیدکنندگان این محصول گرفتار فصل سرد سال هستند و با قطعی گاز واحدهای احیای مستقیم روند تولید آنها دچار اختلال شده است و دشوار به نظر میرسد که بدون توسعه صنعت گاز، مشکل به این زودی‌‌‌ها حل شود./ آرتان پرس