در همین حال نرخ فروش اغلب مواد اولیه عرضه‌شده در بورس کالا نیز براساس ارز تعیین می‌شود؛ بدین ترتیب نرخ ارز و نوسانات آن تاثیر قابل‌توجهی بر تولید انواع محصولات صنایع معدنی دارد.
در همین حال این نوسانات که طی سال‌های اخیر شاهد شدت گرفتن آنها بودیم امکان برنامه‌ریزی را از واحدهای تولیدی سلب می‌کند، به علاوه آنکه در چنین فضایی دلالی و واسطه‌گری نیز رونق می‌یابد.
سردرگمی ارزی
آریا صادق‌نیت حقیقی، دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در گفت‌وگو با «روزگار معدن» و در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر اثرگذاری نوسانات نرخ ارز بر عملکرد صنایع معدنی و به‌ویژه صنعت آلومینیوم کشور گفت: قیمت مواد اولیه در کشور ما مستقیم از نرخ دلار متاثر می‌شود. بنابراین تاثیر مستقیم نرخ ارز بر نرخ فروش مواد اولیه، خود را نشان می‌دهد.وی افزود: نوسان نرخ ارز زمینه سردرگمی را میان فعالان صنعتی پدید می‌آورد.
اهالی صنعت به دنبال تولید هستند، فعالیت‌های صنعتی، ارزش‌آفرینی و این دست موضوعات در اولویت این افراد قرار دارد. از این رو، نوسانات یادشده می‌تواند زمینه وارد آمدن ضرر و زیان را به این صنعتگران فراهم کند و به ملتهب شدن بازار خرید و فروش آنها منجر شود. حقیقی تاکید کرد: تنها دلالان از این تغییرات بهره‌مند می‌شوند اما به همان نسبت، عملکرد صنایع تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرد.دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در ادامه گفت: تجربه بررسی قیمت‌ها حکایت از آن دارد که در هر دوره‌ای نرخ ارز نزولی باشد، شاهد سایه افکندن رکود در بازار خواهیم بود. در همین حال با صعودی شدن قیمت‌ها نیز، بازار دوباره جریان می‌یابد.
بنابراین درمجموع باید این‌گونه اذعان کرد که نوسانات نرخ ارز تاثیر مناسبی بر عملکرد صنایع ندارد و در همین حال امکان برنامه‌ریزی را از آنها سلب می‌کند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر ارزیابی تبعیت قیمت مواد اولیه از نرخ ارز در بازار داخلی گفت: حدود ۷۰ درصد مواد اولیه تولید شمش آلومینیوم وارداتی است. بنابراین طبیعی است که نرخ فروش این محصول به ارز وابسته باشد؛ با این وجود این سوال برای سایر محصولات صنایع معدنی نیز مطرح است. در مواردی شاهد هستیم که از استدلال تولید براساس مزیت‌های داخلی استفاده و تاکید می‌شود وقتی یک محصول با بهره‌گیری از مواد اولیه، منابع ارزان و حتی نیروی انسانی ارزان داخلی تولید می‌شود، چرا باید نرخ فروش آن براساس ارز باشد؟ این در حالی است که چنانچه در قیمت‌گذاری فلزات از قیمت جهانی تبعیت نشود، زمینه بر هم خوردن بازار فراهم می‌شود. اگر قیمت داخلی ارزان‌تر از نرخ‌های جهانی باشد، زمینه قاچاق آن محصول فراهم می‌شود و به رشد دلالی و واسطه‌گری منجر خواهد شد.
در همین حال چنانچه قیمت فروش یک محصول در بازار داخلی گران‌تر از نرخ جهانی آن باشد، زمینه رونق واردات همان محصول ایجاد می‌شود. بنابراین باید ارتباطی میان نرخ یک محصول در بازار داخلی و جهانی برقرار باشد. وابستگی به قیمت ارز و نرخ فروش آن محصول در بازار جهانی، یکی از راه‌حل‌های رفع این دست مشکلات است. حقیقی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر ارزیابی بازار شمش آلومینیوم طی هفته‌های اخیر در بورس کالا و به دنبال افت نرخ ارز گفت: نرخ فروش آلومینیوم در رینگ معاملات بورس کالا از ۲ عامل قیمت این محصول در بازار جهانی و نرخ ارز تاثیر می‌پذیرد.
در هفته‌های اخیر شاهد کاهش نرخ ارز بودیم اما در همین زمان، قیمت آلومینیوم در بازار جهانی افزایشی بود؛ بنابراین ۲ عامل یادشده همدیگر را خنثی کردند و چه بسا رشد قیمت جهانی اثرگذارتر عمل کرده است.وی تاکید کرد: با این وجود انتظارات می‌رود همچنان نرخ ارز متاثر از شرایط سیاسی و مذاکرات برجامی وین کاهش یابد. این انتظار زمینه رکود در معاملات بورس کالا را فراهم کرده است؛ بدین ترتیب این معاملات آن‌قدرها هم خریدار ندارد. اما همین محصولات در معاملات مچینگ و با مشاهده رشد قیمت در هفته‌های آینده به فروش می‌رسد.
بدین ترتیب معاملات اولیه کم‌رونق است اما همین محصولات در قالب قراردادهای مچینگ به فروش می‌رسد. درواقع باید اذعان کرد که این سردرگمی و نبود اطمینان به آینده به ضرر فعالان صنایع است.
توسعه از گذرگاه ثبات
نادر سلیمانی، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با «روزگار معدن» تاکید کرد: نوسانات نرخ ارز، تولید و فروش را در بازار داخلی و صادراتی با چالش روبه‌رو می‌کند. ثبات نرخ ارز لازمه تولید در شرایط اقتصادی است و در همین حال عملکرد تاجران را در فروش داخلی و بین‌المللی بهبود می‌بخشد.وی افزود: میانگین نوسانات نرخ ارز در طول سال‌های گذشته همواره افزایشی بوده است.
در سال گذشته و با شدت گرفتن تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، فروش نرفتن نفت ایران و به دنبال آن همه‌گیری ویروس کرونا شاهد افزایش قابل‌توجه نرخ دلار در مقابل ریال بودیم.
همین رشد نیز تاثیر منفی بر عملکرد بسیاری از صنعتگران داشت و قیمت مواد اولیه وارداتی آنها را افزایش داد. سلیمانی گفت: البته از ماه‌های پایانی سال ۹۹ و در فروردین ۱۴۰۰ شاهد بازگشت نسبی تعادل به این بازار و افت نرخ فروش ارز بودیم.
با این وجود نرخ فروش محصولات ارزبر کاهش نیافت. این موضوع واحدهای تولیدی را در مسیر فعالیت خود با سردرگمی روبه‌رو می‌کند. وی افزود: کشور ما از ظرفیت‌های ویژه معدنی و انرژی برخوردار است، با وجود تمام پیشرفت‌هایی که در صنایع معدنی شاهد آن بودیم اما همچنان فرصت‌های قابل‌توجهی برای توسعه وجود دارد.
در چنین موقعیتی نوسانات نرخ ارز همچون مانعی جدی در مسیر توسعه این صنایع عمل می‌کنند. رشد نرخ ارز زمینه افزایش هزینه‌های توسعه را فراهم می‌کند. بدین ترتیب برنامه‌ریزی انجامشده برای خرید قطعات و تجهیزات و به دنبال آن زمان‌بندی اجرای پروژه‌ها نیز به‌شدت متاثر خواهد شد.
وی در پایان تاکید کرد: فعالان صنعت فولاد و اعضای انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در طول سال‌های اخیر با هدف غلبه بر این چالش‌ها کوشیده‌اند تا امکان بومی‌سازی بخشی از قطعات یدکی و ماشین‌آلات وارداتی این صنعت را فراهم کنند تا بدین ترتیب از اثرگذاری نوسان نرخ ارز بر عملکرد صنعت فولاد کاسته شود. وابستگی صنعت فولاد به‌ازای تولید هر تن محصول تا قبل از سال ۱۳۹۸ برابر ۱۲۰ دلار بوده اما با اقدامات انجامشده، نیاز این صنعت به ارز در حال حاضر به ۸۰ دلار کاهش یافته است. بدون تردید هرچه وابستگی صنایع به ارز کاهش یابد، امکان توسعه افزایش خواهد یافت.
سخن پایانی
نوسانات قابل‌توجه نرخ ارز در سال‌های گذشته تاثیر منفی بر عملکرد فعالان صنایع معدنی و تولیدکنندگان داشته است. این صنایع اغلب دیربازده هستند و ثبات اقتصادی از ضرورت‌های اولیه در مسیر فعالیت آنها محسوب می‌شود. بسیاری از این صنایع طرح‌های توسعه متعددی را در دستور کار دارند اما در چنین فضایی، هزینه‌های توسعه، رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته و عملکرد آنها را به‌شدت با دشواری روبه‌رو کرده است./روزگار معدن