ایران و روسیه در برخی از مسائل سیاسی و حتی اقتصادی مانند کریدور شمال-جنوب رویکرد همسو دارند. اما در بسیاری از بخش های اقتصادی که اتفاقا ایران در آن دارای اولویت است مانند نفت، گاز و فولاد، منافع دو کشور به نوعی رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند. پس از بحران اوکراین که غرب بسیاری از محصولات روسیه از جمله انرژی و فولادی را تحریم کرد، تولیدکنندگان این کشور برای فروش محصولات با تخفیف بالا روی به بازارهای دیگر به ویژه در کشورهای آسیایی و همسایگان ایران آوردند. این شرایط باعث پیامدهای منفی برای صادرات برخی از کالاهای ایران مانند فولاد و قیر داشته است.
یارانه صادراتی فولاد از سوی مسکو
ویکتور اوتوخوف، معاون وزیر صنعت و تجارت روسیه، در سخنرانی خود در مجمع بین المللی اقتصادی سن پترزبورگ (SPIEF) گفت که مقامات روسیه به صادرات فولاد یارانه پرداخت خواهند کرد. اوتوخوف گفت: «ما در حال بررسی مجدد تصمیم کشور مبنی بر پرداخت یارانه به صادرات محصولات متالورژی هستیم.» به گفته این مقام مسئول، یکی دیگر از اقدامات مهم پرداخت یارانه به واردات مواد اولیه حیاتی است.
در سال ۲۰۲۰، سازوکاری برای حمایت از صادرات صنعتی روسیه راه‌اندازی شد که ۲ میلیارد روبل (۳۵ میلیون دلار) از بودجه به صادرکنندگان برای بهبود رقابت‌پذیری، که شامل یارانه وام‌های بانکی بود، اختصاص یافت.
اوتوخوف پذیرفت که تقاضای داخلی برای فولاد کاهش یافته است و «روبل بیش از حد باارزش» به وضوح به نفع صادرکنندگان فولاد نیست، بنابراین برخی از محصولات گاهی اوقات باید با سود صفر و در برخی موارد حتی با ضرر فروخته شوند. از همین روی، دولت قصد دارد بدون آسیب رساندن به بازار داخلی، جغرافیای صادرات را به هر طریق ممکن گسترش دهد.
در آغاز جنگ، فولادساز روسی NLMK اعلام کرد که صادرات فولاد به دلیل تحریم‌ها علیه این کشور پس از حمله به اوکراین، کاهش بیشتری خواهد یافت. انتظار می‌رود صادرات محصولات فولادی از روسیه در سال ۲۰۲۲ به میزان ۲۳ درصد کاهش یابد. در این میان، محصولات نورد بیشترین کاهش را به خود اختصاص دهند که ۴۰ تا ۴۵ درصد است.
انجمن فولاد روسیه می‌گوید بیش از 10 هزار تحریم علیه روسیه اعمال شده است و بدون تردید فولادسازان بازارهای فروش خود را از دست می‌دهند. بنابراین لازم خواهد بود، مسکو برای حمایت از تولید و حفظ بازارهای صادراتی اقدام به فروش باتخفیف کند.
افزایش 500 درصدی صادرات به هند
صادرات فولاد روسیه به هند بین آوریل تا نوامبر سال گذشته ۴۶۸ درصد افزایش یافت که بالاترین میزان در چند سال اخیر است. محموله‌های صادراتی روسیه به هند در دوره هشت ماهه مورد بررسی 218 هزار تن و به ارزش ۲۵۳ میلیون دلار بود. این میزان در سال گذشته تنها 38 هزار و 400 تن و ارزش آن ۶۱ میلیون دلار بوده است.
عرضه‌های ارزان‌تر، فروش سخت کارخانه‌های داخلی و کاهش قیمت‌های بین‌المللی فولاد، از دلایل اصلی افزایش واردات از روسیه و برخی بازارهای کلیدی دیگر مانند چین، کره و سایرین است. البته این شرایط باعث افزایش نگرانی تولیدکنندگان داخلی نیز شده بود.
در این مییان، محموله‌های روسیه بیشترین افزایش درصدی را داشته و آن را به چهارمین تامین‌کننده بزرگ تبدیل کرده است. بر اساس داده‌های رسمی، کره بزرگترین صادرکننده - هم از نظر حجم و هم از نظر ارزش - به هند با نزدیک به ۱.۵ میلیون تن (میلیون تن) فولاد در ماه‌های آوریل تا نوامبر، افزایش ۱۶ درصدی صادرات را تجربه کرده است.
دیگر صادرکنندگان عمده به هند عبارتند از: چین، ژاپن و اندونزی. در حالی که چین و اندونزی نسبت به سال قبل (سالانه) به ترتیب ۶۹ درصد و ۳ درصد افزایش داشتند. صادرات از ژاپن نیز ۶ درصد کاهش یافت. اقلامی که از روسیه وارد هند می‌شوند شامل کویل‌ها و نوارهای نورد گرم به میزان 158 هزار و 400 تن است. از نظر ارزشی، فولاد نیمه ساخته روسیه ۲.۹ میلیون دلار ارزش داشت. در حالی که واردات فولاد تمام شده ۲۵۰ میلیون دلار ارزش داشت.
هند یکی از کشورهایی است که می‌تواند مقصد کالاهای صادراتی کشورمان در بخش غیرنفتی باشد به خصوص کالاهایی مثل فولاد و مس و با اینکه هند خودش یکی از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد جهان است اما می‌تواند برخی از نیازهای خود را از طریق ایران تامین کند. البته هند نمونه‌ای از سایر بازارهای بالقوه و بالفعل فولاد ایران است که از سوی صادرات روس‌ها تهدید می‌شود. بنابراین لازم است دولت ایران مانند روسیه سیاست‌های تشویقی و حمایتی مانند کاهش عوارض صادرات فولاد لازم را اتخاذ کند./ آهن نیوز