زمستان سخت برای صنایع بورسی

عدم تولید صنایع پتروشیمی که اکثرا نیز محصولات صادراتی تولید می‌کنند نه تنها منجر به کاهش سوددهی شرکت‌‌های این صنایع در بورس و در نهایت ضرر سهامداران می‌شود که آسیب‌‌های جدی برای اقتصاد کشور را نیز به همراه دارد. اما چرا کشور ما در حالی که بین ابرتولیدکنندگان گاز دنیاست همواره با مشکل قطع گاز صنایع در روزهای سرد سال مواجه است؟ عدم سرمایه‌‌گذاری در زیرساخت‌‌ها برای افزایش تولید و بهره‌‌برداری از میادین گازی از یک طرف و سیاستگذاری غلط در حوزه مصرف خانگی از طرف دیگر دو عامل مهمی است که به اعتقاد کارشناسان صنایع ما را با روزهای سیاهی در زمستان مواجه کرده است.

کلید مشکل، رفع تحریم‌هاست

کامل ابراهیمیان، کارشناس بازار سهام در این خصوص عنوان کرد: هر سال و مخصوصا در پنج سال اخیر همواره در زمستان با کاهش فشار گاز و به تبع آن قطعی گاز صنایع مواجه هستیم و این موضوع باعث شده است اکثر شرکت‌‌های پتروشیمی برخی از خطوط تولید خود را از مدار خارج کنند یا با ظرفیت پایین‌‌تری مجبور به تولید شوند که این موضوع منجر به کاهش درآمد و افت ارزش این شرکت‌‌ها در بازار سرمایه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ما همواره با این مشکل که گریبان سرمایه‌‌گذاران و سهامداران این صنعت را می‌گیرد مواجهیم، عنوان کرد: متاسفانه نتوانستیم میزان سرمایه‌‌گذاری در زیرساخت‌‌های این صنعت را به‌دلیل تحریم‌ها افزایش دهیم و از طرف دیگر به‌دلیل قیمت‌‌گذاری نامتوازن نرخ گاز خانگی و صنعتی باعث افزایش میزان مصرف در حوزه گاز خانگی شدیم. در نهایت این موضوعات موجب کسری گاز در فصول سرد سال شده است و به نظرم برای رفع یا به حداقل رساندن این معضل باید به بحث سرمایه‌‌گذاری در زیرساخت‌‌های گاز اهمیت دهیم. در این میان با توجه به اینکه پیش‌‌نیازهای این موضوع رفع تحریم‌هاست، تا زمانی که تحریم‌ها رفع نشود مشکلات ما در این حوزه هر سال افزایش پیدا خواهد کرد.

علاوه بر این در نرخ‌‌گذاری گاز خانگی نیز باید مانند کشورهای توسعه‌‌یافته عمل و از مصرف بی‌‌رویه گاز در بخش خانگی جلوگیری کنیم. در این میان اصلی‌‌ترین وظیفه دولت در ابتدا تلاش برای برقراری یک رابطه درست دیپلماسی و رفع تحریم‌ها است؛ چون تا زمانی که تحریم‌ها رفع نشود دولت نمی‌تواند برنامه‌های خود را در حوزه جذب سرمایه‌‌گذاری و توسعه تولید گاز به سرانجام برساند. البته نباید فراموش کرد با دولتی مواجهیم که همواره با کسری بودجه دست‌‌وپنجه نرم می‌کند و تا کسری بودجه هست منبعی برای سرمایه‌‌گذاری در زیرساخت‌ها و افزایش تولید وجود ندارد. بنابراین برای جذب منابع به‌منظور سرمایه‌‌گذاری ضروری است تحریم‌ها رفع شود و تا زمانی که تحریم‌ها رفع نشود صحبت درباره حل این معضل یک درمان موقتی است.

از سوی دیگر بحث مدیریت مصرف خانگی و تشویق مشترکان کم‌‌مصرف و جریمه افرادی که مصرف مازاد دارند نیز شاید بخشی از این کسری را تعدیل کند. راهکار موقت جبران کسری گاز این است که شرکت‌‌ها زمان اورهال خود را به فصول سرد منتقل کنند که برخی از شرکت‌‌ها نیز این کار را انجام داده‌‌اند.

این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: در این بین باید توجه داشت که اکثر شرکت‌‌های پتروشیمی دارای صندوق‌های بازنشستگی و تامین اجتماعی هستند. این شرکت‌‌ها در سال گذشته حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان سود تقسیمی داشتند؛ یعنی صندوق‌های بازنشستگی و تامین اجتماعی که باید ماهانه تعهدات بازنشستگان را پرداخت کنند سال گذشته حدود ۲۰۰هزار میلیارد تومان از محل سرمایه‌‌گذاری که در شرکت‌‌های پتروشیمی داشتند سود گرفتند تا کسری منابعشان کمتر شود. حالا چنانچه قطعی گاز صنایع ادامه‌‌دار باشد شاهد کاهش سودآوری پتروشیمی و در نتیجه کاهش درآمد صندوق‌های بازنشستگی خواهیم بود. این در حالی است که در حال حاضر نیز صندوق‌های بازنشستگی با کسری منابع بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی مواجه هستند و این فشار کسری منابع به صندوق‌ها را تشدید خواهد کرد.

 در نتیجه این موضوع کسری بودجه دولت افزایش پیدا می‌کند و در نهایت این موضوع منجر به کاهش ارزش پول ملی خواهد شد؛ چرا که دولت به دلیل تامین منابع باید اوراق منتشر کند، نرخ بهره در اقتصاد افزایش پیدا کند و این چرخه معیوب از صنایع به صندوق‌های بازنشستگی منتقل و از آنجا به بازنشستگان و مردم تحمیل می‌شود و در قالب تورم خود را نشان خواهد داد.

صنایع؛ قربانی مصرف خانگی

احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سهام نیز در این خصوص با اشاره به اینکه قطعی گاز بیشتر از همه صنایع بر پتروشیمی تاثیر می‌‌گذارد، عنوان کرد: صنایع دیگر می‌توانند از مازوت به‌عنوان سوخت جایگزین استفاده کنند اما صنعت پتروشیمی چون خوراکش گاز است، قطع گاز موجب توقف تولید آن می‌شود و تولید و در نتیجه سود خود را از دست می‌دهد و این موضوع اثر خود را به واسطه عدم تولید بر قیمت سهام این شرکت‌‌ها می‌‌گذارد.

وی با اشاره به اینکه مصرف صنایع پتروشیمی گاز اتان است که به صورت شهری نیز استفاده می‌شود، گفت: هر سال در زمستان به این دلیل که مصرف خانواده بالا می‌رود با مشکل کمبود و قطع گاز صنایع مواجه هستیم و در این میان عمدتا صنایع پتروشیمی ما متضرر می‌شوند. البته در این میان سایر صنایع مثل فولادی‌‌ها و سیمانی‌‌ها با مصرف مازوت باعث آلودگی هوا و محیط زیست می‌شوند؛ اما صنعت پتروشیمی با توقف تولید و کاهش سودآوری مواجه است. با عدم تولید و فروش این صنایع سودآوری شرکت‌‌ها کاهش می‌یابد و به تبع کاهش سودآوری قیمت سهام را نیز کاهش می‌دهد و بازار سرمایه به این شکل از این موضوع متضرر می‌شود.

اشتیاقی در ادامه اظهار کرد: دولت باید از طریق ابزارهای تشویقی و تنبیهی که در مصرف خانگی تعیین می‌کند مصرف گاز را در بخش خانگی کنترل کند. قطع گاز صنایع اثرات جبران‌‌ناپذیری نه تنها در بورس و برای سهامداران این شرکت‌‌ها که برای کل اقتصاد دارد. با توجه به اینکه اکثر صنایع پتروشیمی ما صادرات‌محور هستند زمانی که با کاهش تولید مواجه می‌شوند درآمدهای ارزی کشور هم با کاهش مواجه می‌شود و به این صورت اقتصاد کشور نیز ضربه می‌‌خورد.درحالی‌که مدیریت نرخ ارز برای بانک مرکزی سخت شده اگر بخشی از درآمدهای صادراتی کشور به واسطه توقف تولید صنایع پتروشیمی به دلیل قطع گاز هم از بین برود آسیبی بیش از پیش خواهیم دید.

نرخ گاز صنایع رقابتی نیست

این کارشناس بازار سهام عنوان کرد: یکی از راهکارهای موقتی که در این میان وجود دارد رسیدگی به مطالبات شرکت‌های پتروشیمی است. شرکت‌های پتروشیمی سال‌هاست که درخواست تعیین یک نرخ منصفانه و قابل رقابت با کشورهای منطقه را برای گاز مصرفی خود دارند. درحالی‌که برای مثال در قطر بهای گاز ۱۲سنت است شرکت‌‌های پتروشیمی ایرانی ۲۰ سنت بابت این موضوع پرداخت می‌کنند و این یعنی هزینه بالا و غیر‌رقابتی تولید. بنابراین اگر به واسطه مدیریت غلط گاز صنایع پتروشیمی را قطع می‌کنند و این صنایع را با ضررهای جبران‌ناپذیری مواجه می‌کنند. حداقل درباره نرخ گاز ضرر سهامداران را جبران کنند و قیمت گاز را بر اساس هاب‌‌های کشورهای تولیدکننده گاز تعیین کنند، نه هاب‌‌های اروپایی که مصرف‌‌کننده هستند.

از طرف دیگر مشکلات جدی در بحث قیمت‌‌گذاری مصرف خانگی وجود دارد. به‌دلیل شبکه سراسری مصرف خانگی گاز در ایران و گسترش مصرف گاز خانگی از طرفی و تعیین نرخ‌‌های حداقلی در این بخش از طرف دیگر هیچ‌گونه حساسیتی در خانوارها برای مصرف گاز وجود ندارد و این موضوع باعث می‌شود مصرف گاز خانگی به‌شدت افزایش پیدا کند که این خود معضلی بزرگ است. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: گذشته از این سرمایه‌گذاری که باید بابت توسعه منطقه پارس جنوبی انجام می‌شد نشده است و با وجود اینکه ظرفیت خوبی در آن منطقه وجود دارد آن را توسعه ندادیم. بنابراین راهکارهای این مشکل توسعه میادین گازی و ایجاد یک الگوی مصرف بهینه در بخش خانگی است که با ایجاد توازن در قیمت‌‌گذاری گاز خانگی امکان‌‌پذیر خواهد بود./ دنیای اقتصاد