بازارهای کالایی در آرامشی شکننده به سر می‌برند؛ اگرچه شاهد تکانه‌های قیمتی محدودی در این بازارها هستیم. تجمیع حداکثری معاملات در بورس کالا یکی از مهم‌ترین رویکردهایی است که به آرامش بیشتر در بازارها و منطقی‌تر شدن نوسان قیمت‌ها کمک می‌کند.
آرامش در بازارها چیزی است که در آینده به آن نیاز داریم و این آرامش باید از مسیر بورس کالای ایران عبور کند.در گفت‌وگویی با مدیرعامل بورس کالای ایران به بررسی برخی از رخدادهای مهم در بازارها پرداختیم.
ساز‌و‌کار تعیین قیمت‌های پایه فولاد
مدیرعامل بورس کالای ایران در این گفت‌وگو در مورد رخدادهای معاملاتی و شیوه قیمت‌گذاری فولاد عنوان کرد: آخرین اصلاح دستورالعمل‌ها بعد از برداشته‌شدن سقف مجاز رشد قیمت‌های فولاد، اعمال متوسط قیمت ۴ هفته گذشته برای قیمت‌های پایه بود.
این در حالی است که فلسفه وجودی بورس‌های کالایی بر اساس اعلام قیمت‌های پیشنهادی از سوی تولیدکننده است. از سوی دیگر در این مکانیزم قیمتی تنها مسیر برای رشد قیمت‌های پیش‌بینی شده و در نوسان قیمت‌های بازار آزاد فضا برای تعدیل نرخ منطقی با ایجاد پتانسیلی برای کاهش قیمت‌ها وجود ندارد. به گفته حامد سلطانی‌نژاد به منظور اجتناب از این نقیصه مسیر جدیدی برای تعیین قیمت‌های پایه تعریف شد که از آن به‌عنوان مدل تطبیقی یاد می‌شود که پتانسیل کاهش نرخ را هم در برابر بازار ایجاد می‌کند.
البته در حوزه فولاد محدودیت‌های تقاضا نقطه ضعف دیگری است که در معاملات اخیر به چشم می‌خورد؛ یعنی هم مقدار و حجم خرید با اما و اگرهایی روبه‌رو شده و هم سهمیه خرید برخی فعالان صنعتی برای مصرف آنان کافی به نظر نمی‌رسد. شاید بتوان این گونه عنوان کرد که آزادی عمل خریداران در بورس کالا محدود شده است مثلا در گذشته خریدار می‌توانست سهمیه یا تقاضای مدتی طولانی مثلا چند ماه را در طول یک‌ماه خریداری کند و مثلا یک بار تشریفات خرید را طی کند ولی این شرایط در وضعیت فعلی با محدودیت‌های جدی روبه‌رو شده است.
این موضوع نگرانی از به مشکل خوردن فرآیند تولید را تقویت می‌کند به‌ویژه برای آن دسته از واحدهایی که سفارش تولید دارند. سلطانی‌نژاد افزود: در کنار این واقعیت شیوه جدید معاملات به معنی حذف برخی از فعالان بازار است که در گذشته شمش یا سایر محصولات میانی را از بورس کالا خریداری کرده، سپس در واحدهای تولیدی به‌صورت کارمزدی به محصول تبدیل کرده و به فروش می‌رساندند.
این بخش از فعالان بازار که اغلب به‌عنوان تامین‌کننده نقدینگی و حتی مدیریت تولید ایفای نقش می‌کردند و البته بخش مهمی از بازار به شمار می‌روند نیز با کاهش حجم فعالیت روبه‌رو هستند. در این شرایط از مکانیزم‌های موازی استفاده می‌شود و با اعمال محدودیت‌های بیشتر آن‌هم به‌صورت دستوری شفافیت بازار نیز کاهش می‌یابد. در شرایطی که سقف مجاز رشد قیمت‌ها باز است و اصطلاحا آزادی قیمت داریم، آزادی خرید نیز یک نیاز برای این بازار به شمار می‌رود. مدیرعامل بورس کالا در مورد فرمول فعلی قیمت‌گذاری فولاد عنوان کرد: در شرایطی که بازار با رقابت و رشد متوسط قیمت‌ها روبه‌رو شد و این رشد قیمتی بیش از ۵۰ درصد بود، قیمت‌های پایه در هفته بعد با ۱۰ درصد رشد همراه خواهد شد. اگر متوسط قیمت‌های معاملاتی رشدی کمتر از ۵۰ درصد داشته باشد قیمت‌های پیشین ملاک نرخ‌گذاری خواهد بود.
همچنین اگر رقابتی صورت نگیرد یا معامله‌ای صورت نگرفته یا با قیمت‌های پایه مورد معامله قرار گیرد کاهش ۱۰ درصدی در قیمت‌های پایه هفته بعد صورت خواهد گرفت. وی درخصوص تحلیل این شیوه قیمت‌گذاری و تاثیر آن بر بازار گفت: این فرمول قیمتی نشان می‌دهد که شیب افزایش قیمت‌ها کند ولی شیب کاهش نرخ تند است و این شیوه قیمت‌گذاری بیشتر به سمت کاهش قیمت‌ها متمایل خواهد بود یعنی پتانسیل کاهش قیمت‌ها می‌تواند بیشتر از رشد نرخ باشد. با توجه به شرایط کلی در بازار و آزاد بودن سقف مجاز رشد قیمت‌ها در بورس کالا این فرمول قیمتی متعادل به نظر می‌رسد.
وی با توجه به این موارد ادامه داد: در صورتی که معاملات فولاد در خارج از بورس بر حجم معاملات موجود در بورس کالا غلبه نکند پتانسیل افت قیمت‌ها حتی در شرایط فعلی در بازار فولاد و معاملات بورس کالا وجود دارد. اگر قرار است بازار از مسیر درست آن مدیریت شود باید تجمیع عرضه‌ها در بورس کالا صورت گیرد. انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز متعهد هستند که عرضه و معاملات کاملا در بورس کالا تجمیع شود.
در ادامه این گفت‌وگو دکتر حامد سلطانی‌نژاد ضمن تاکید بر توانمندی‌های بورس در مسیر مدیریت بازار از ضعف جدی ابزارهای اجرایی بورس کالا برای مدیریت بازار خبر داد و عنوان کرد: وظیفه ما گزارشگری رخدادهای معاملاتی در بورس کالاست و هم‌اکنون نظارت بر واقعیت‌های بازار و ویژگی‌های داد‌و‌ستد بر عهده سایر دستگاه‌هاست. به‌عنوان مثال در بازار فولاد وزارت صمت و سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده و در بازار پتروشیمی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و سازمان حمایت وظیفه تنظیم بازار را به عهده دارند اگرچه بورس کالا سیگنال‌های لازم را به این دستگاه‌های اجرایی ارائه می‌کند.
محمدحسین بابالو
منبع : دنیای اقتصاد