ارزیابی کارنامه صنعت فولاد بیانگر آن است که با اعمال تحریم‌های جدید آنچه در حال‌حاضر این صنعت نیازمند آن است به رفع موانع صادراتی از یکسو و پایش طرح جامع فولاد براساس شرایط کنونی بازمی‌گردد. فعالان این بخش معتقدند دست‌اندازهای صادراتی تنها از طریق بازکردن زنجیره‌های قوانین و مقررات نامتوازن مرتفع خواهد شد و در این زمینه باید دولت پا به میدان گذاشته و با بازکردن برخی گره‌ها شرایط را برای تدوین یک استراتژی بلندمدت در بخش تولید و صادرات فراهم کند تا از این مسیر شرایط برنامه‌ریزی برای تولیدکنندگان این بخش فراهم شود. از سوی دیگر فعالان این بخش خواستار بازنگری در طرح جامع فولاد با توجه به شرایط جدید هستند؛ چراکه بسیاری از موارد پیش‌بینی شده در این طرح ابتر مانده و هنوز به مرحله اجرا درنیامده است.
بررسی چالش‌ها و فرصت‌های صنعت فولاد در نخستین نشست کمیته راهبردی «دهمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» با حضور فعالان صنعتی مورد ارزیابی قرار گرفت. این همایش یکم و دوم بهمن‌ماه امسال در سالن همایش‌های صدا و سیما برگزار می‌شود. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که صنایع فلزی نماد پیشرفت و صنعتی بودن کشورهاست و در طول برنامه‌های توسعه اقتصادی کشورها، توسعه صنایع فلزی از اهمیت خاصی برخوردار بوده، اما تغییر پی‌در‌پی قوانین و مقررات در این بخش در حال‌حاضر نگرانی فعالان این بخش را به همراه داشته است، به همین دلیل در شرایط کنونی باید بیش از هر چیز در کنار رفع چالش تامین مواد اولیه برای این صنعت تدوین استراتژی بلندمدت صنعت فولاد را در دستور کار قرار داد.
در اولین نشست کمیته راهبردی «دهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار»، جعفر سرقینی «معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت»؛ مصطفی موذن‌زاده؛ خداداد غریب‌پور «معاون وزیر و رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)»، احمد دوست‌حسینی، حمیدرضا عظیمیان «مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان»؛ محمود اسلامیان؛ یحیی آل‌اسحاق «رئیس هیات‌مدیره هلدینگ گسترش صنایع معدنی کاوه پارس»؛ محمدرضا بهرامن «رئیس خانه معدن ایران»؛ علی شکرریز «مدیرعامل شرکت پارس‌دیبا‌بنیان»؛ محمد ابکا «مدیرعامل شرکت فولاد تکنیک»؛ مهرداد اکبریان «رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران»؛ رضا اشرف سمنانی «مشاور مدیرعامل شرکت میدکو»؛ بهرام شکوری «رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران»؛ وجیه‌الله جعفری «مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران»، هومان خواجه‌نصیری «مشاور امور صنایع معدنی»؛ علیرضابختیاری «مدیرمسوول گروه رسانه‌ای دنیای‌اقتصاد» و سروش فولادچی «دبیر امور همایش‌های گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد» حضور داشتند.
براساس هدف‌گذاری صورت گرفته «دهمین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» در هشت محور «پایش طرح جامع فولاد براساس شرایط کنونی»، «صادرات در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و داخلی؛ استفاده از طرفیت‌های تهاتر»، «فروش داخلی؛ بورس کالا؛ مشکلات و راهکارها»، «برنامه عملیاتی احیا و فعال‌سازی معادن کوچک مقیاس؛ مسوولیت‌ها و اختیارات»، «تامین نقدینگی و تبادلات مالی داخلی و بین‌المللی»، «بومی‌سازی و رونق تولید در صنعت فولاد»، «انرژی، آب، محیط‌زیست و اقتصاد چرخه‌ای در بهره‌وری صنایع فولاد و سنگ‌آهن»، «بهره‌وری، نوآوری و تکنولوژی؛ ارتباط موثر و کارآمد صنعت و دانشگاه و اثرات اقتصادی آن» برگزار خواهد شد.
به‌گفته فعالان این بخش به‌رغم فراز و نشیب‌های اقتصادی کشور در سالهای اخیر، صنعت فولاد و معدن توانسته روند قابل‌قبولی از خود برجای گذارد. اما در شرایطی که اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران امکان مبادلات اقتصادی با سایر کشورها را محدود می‌کند، لازم است با ارتقای سطح کیفی محصولات، بهبود تعاملات تجاری با سایر کشورها و از همه مهم‌تر هم‌افزایی و تضارب آرای فعالان حوزه صنعت و معدن با یکدیگر در جهت حفظ و رشد میزان و کیفیت تولید و صادرات محصولات فولادی کشور تلاش شود.
در این نشست علیرضا بختیاری مدیرمسوول گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه شرایط حاکم در کشور موجب شد تا در دو سال اخیر (بعد از خروج آمریکا از برجام) شاهد حضور کمرنگ بسیاری از شرکت‌های خارجی در این همایش باشیم، عنوان کرد: حضور شرکت‌ها خارجی در این مدت کاهش چشمگیری داشت، اما در دور قبل شاهد آن بودیم که شرکت‌کنندگان خارجی به صورت شخصی و چراغ خاموش در این همایش شرکت کرده بودند که این امر به معنی تمایل به شرکت در این همایش از سوی سایر کشورهاست.
به گفته مدیرمسوول گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» در دهمین همایش صنعت فولاد و معدن باید بیش از همه شرایط کنونی کشور را در نظر گرفت و اگر شرایط حال‌حاضر بر کشور همچنان حاکم باشد باید به مقوله بازار بیش از سایر بخش‌ها نگاه کنیم.
چالش‌های فولادی
یحیی آل‌اسحاق ، رئیس هیات‌مدیره هلدینگ گسترش صنایع معدنی کاوه پارس نیز در این نشست با اشاره به اینکه در حال‌حاضر صنعت فولاد با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه است، عنوان کرد: عدم‌بالانس زنجیره تولید در سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله از جمله مشکلات این صنعت محسوب می‌شود و در‌صورتی‌که این زنجیره سامان پیدا نکند می‌تواند تبعات بسیاری برای کشور داشته باشد. به گفته آل‌اسحاق، بالانس تولید و صادرات، تعارض قیمت میان کالای داخلی و صادراتی، چالش جابه‌جایی (حمل‌و‌نقل، ریل و ...) از دیگر مشکلاتی است که در حال‌حاضر گریبان این صنعت را گرفته است. رئیس هیات‌مدیره هلدینگ گسترش صنایع معدنی کاوه‌پارس با بیان اینکه از دیگر چالش‌هایی که در حال‌حاضر این صنعت با آن روبه‌رو است به موضوع «سرمایه‌گذاری برای تامین مواد اولیه» برمی‌گردد، افزود: مساله بعدی بحث صادرات است که با محاسبه نیاز داخل و تولید مشخص می‌شود، ما ۱۰ میلیون تن مازاد نیاز داخلی داریم که باید صادر شود که این امر نیز نیازمند تامین زیرساخت‌هاست و باید در این مقوله راهکارهایی در نظر گرفت، اما رفع چالش قیمت تمام‌شده با در نظر گرفتن کیفیت، چگونگی کمک کردن به بالا بردن بهره‌وری و مشکل کمبود گندله از دیگر چالش‌های این صنعت است که باید برای عبور از آنها راهکارهایی اندیشیده شود.
احمد دوست حسینی نیز بر این نکته تاکید کرد که بیش از همه باید مشخص شود که ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل کشور تا چه میزان پاسخگوی تولید برای ۱۰۰ سال آینده است، در این خصوص باید نگاهی بلندمدت داشته باشیم و این امر نیازمند برنامه‌ریزی است. علیرضا شکرریز «مدیرعامل شرکت پارس‌دیبا‌بنیان» نیز با اشاره به چالشی که در حال‌حاضر شرکت ذوب آهن با آن مواجه شده است عنوان کرد: یکی از مشکلات حال حاضر این صنعت به نحوه عرضه گندله باز می‌گردد، مساله بعدی سهمیه‌بندی است که برای تامین مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی در نظر گرفته شده است این سهمیه‌بندی در حالی صورت گرفته که برخی کیفیت‌ها برای برخی از کارخانه‌ها مناسب نیست و این امر مشکل ساز می‌شود. به گفته شکرریز در کشور اراده‌ای برای صادرات وجود ندارد و اگر اراده‌ای برای صادرات به وجود آید، باید مشکلات موجود در این مسیر برطرف شود، می‌توانیم مثل کشورهای دیگر یک میزان مشخصی برای صادرات در نظر بگیریم و برنامه مدونی برای صادرات داشته باشیم، نه اینکه به صورت لحظه‌ای در این خصوص تصمیم‌گیری کنیم؛ چرا که این روش موجب از بین رفتن بازارهای صادراتی می‌شود. مدیرعامل شرکت پارس‌دیبا‌بنیان در ادامه خواستار تدوین برنامه مدون برای این بخش شد تا به این طریق از اخذ تصمیمات خلق الساعه در این حوزه خودداری شود.
دو گام برای عبور از چالش‌ها
اما خداداد غریب‌پور، معاون وزیر و رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) نیز در واکنش به چالش‌هایی که برای این صنعت از سوی فعالان این بخش برشمرده شد بر این نکته تاکید کرد که در خصوص تامین سنگ مورد نیاز بنگاه‌های تولیدی اکنون اقدامات خوبی صورت گرفته که در این خصوص می‌توان به ۳۰۰ هزار کیلومتر اکتشافات جدید اشاره کرد. بر این اساس ایمیدرو ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع و کنسرسیوم شرکت‌های بزرگ ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع کار اکتشاف را انجام خواهد داد و به این طریق ظرفیت‌های جدید شناسایی و بخشی از مشکلات کمبود مواد اولیه به این طریق برطرف خواهد شد.
به گفته معاون وزیر و رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) دومین گام راه‌اندازی کمیته سنگ در ایمیدرو بوده که این کمیته حدود دو هفته پیش در ایمیدرو راه‌اندازی شد و در همین مدت کوتاه نیز اقدامات خوبی برای بازگرداندن واحدهای تولیدی که با مشکل مواجه شده بودند انجام شد. غریب پور براین نکته نیز تاکید کرد که در این کمیته ظرفیت‌های فعلی بخش خصوصی شناسایی می‌شود و سیاست‌های مورد نیاز بنگاه‌های تولیدی برای تامین مواد اولیه به صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت تدوین شده است، برای ساختار کوتاه‌مدت ایمیدرو کمیته سنگ را راه‌اندازی کرده و در ساختار بلندمدت نیز اکتشافات جدید را در دستور کار قرار داده است.
مصطفی موذن‌زاده نیز بر دست اندازهای صادراتی تاکید و در این خصوص عنوان کرد: یکی از موارد چالش‌برانگیز قوانین ضرب‌الاجلی بودن است، مانند اینکه متولیان دولتی امروز تصمیم بر اعمال موانع صادراتی بگیرند و از فردا آن را اجرا کنند.
این روش بازارهای صادراتی را به هم می‌ریزد و تمام فعالان این بخش می‌دانند که به دست آوردن بازارهای صادراتی به راحتی امکان‌پذیر نیست. موذن‌زاده در ادامه عنوان کرد: برای بخش صادرات باید هر دو طرف قضیه را مدنظر قرار دهیم و برنامه‌ریزی کنیم نه اینکه از یکسو اقدام به صادرات بدون کنترل کنیم و از سوی دیگر توقف صادرات را در دستور کار قرار دهیم. به گفته وی، در حال‌حاضر مصرف کشور ۱۳ تا ۱۴ میلیون تن است که با توجه به تولید ۲۷ میلیون تنی فولاد می‌توان گفت نصف نیاز داخل مازاد تولید داریم و باید برای صادرات این میزان برنامه‌ریزی کرد.
مساله بعدی که موذن‌زاده به آن اشاره کرد دربرگیرنده بازنگری طرح جامع فولاد بود. به گفته وی، باید بازنگری این طرح در دستور کار قرار گیرد تا مشخص شود کدام بخش از این طرح ابتر مانده و به مرحله اجرا نرسیده و در واقع دلایل اجرایی نشدن این بخش‌ها چه بوده است.
اما درباره موارد مطرح‌شده درخصوص بازنگری طرح جامع فولاد، محمد ابکا، مدیر عامل شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک به دفاع از این طرح پرداخت و عنوان کرد: سند جامع این امکان را به وجود آورد که بدانیم در کدام بخش‌ها کمبود و مشکل داریم؛ اما اتفاقی که افتاد در زمان تدوین این بود که ما بیش از همه روی صادرات محصول و بعد از آن بر زنجیره تولید کار کرده بودیم. به گفته ابکا، طرح جامع به‌صورت دوره‌ای ارزیابی می‌شود و مشکلات آن رصد و نسبت به رفع آن تصمیم‌گیری می‌شود. به گفته ابکا در همان ابتدای امر در طرح جامع فولاد این نکته مورد توجه قرار گرفت که تولیدکنندگان در‌صورتی‌که اکتشافات جوابگوی نیاز آنها نباشد، باید به سمت واردات حرکت کنند، واردات یک روشی است که در دنیا اجرایی شده و جوابگو بوده است.
رضا اشرف سمنانی، مشاور مدیرعامل شرکت میدکو نیز با اشاره به اینکه یکی از مواردی که در حال‌حاضر در دنیا مورد توجه قرار گرفته است، به مقوله افزایش بهره‌وری بازمی‌گردد، عنوان کرد: دنیا با استفاده از سنگ‌های باکیفیت در حال‌حاضر به موضوع افزایش بهره‌وری و کیفیت پرداخته و ما نیز باید به موضوع بپیوندیم و به این سمت حرکت کنیم. از دیگر مواردی که مشاور مدیرعامل شرکت میدکو به آن پرداخت به مساله اکتشافات و بومی‌سازی مربوط می‌شد. وجیه‌الله جعفری، مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران گفت: یکی از مواردی که برای تامین مواد اولیه مورد نیاز این صنعت در دستور کار قرار گرفته تشکیل کمیته سنگ است. کمیته سنگ دو هفته پیش راه‌اندازی شد که می‌تواند بخشی از مشکل تامین مواد اولیه را برطرف کند. مسیر بعدی به اکتشاف در بخش معدن باز می‌گردد که در این بخش نیز چه اکتشاف سطحی، چه اکتشاف عمیق شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران با فعالان این بخش همکاری لازم را انجام خواهد داد.
به گفته جعفری، بحث بعدی درباره تامین مواد اولیه به احیای معادن کوچک از طریق اکتشافات جدید بازمی‌گردد. یک مشکل جدی که در بحث اکتشاف وجود دارد به معارضان بازمی‌گردد که باید در این خصوص راه‌حلی در نظر گرفت.
هومان خواجه نصیری، مشاور امور صنایع معدنی نیز در این نشست عنوان کرد: در بخش طرح جامع فولاد در حال‌حاضر نیاز به عارضه‌یابی داریم که بدانیم درباره برندسازی باید چه اقداماتی انجام دهیم.
صف خرید فولاد
حمیدرضا عظیمیان، مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان با طرح این موضوع که فولاد مبارکه همواره دو میلیون دپو داشته که موارد مورد نیاز از آن استفاده می‌کرد، عنوان کرد: در ۶ ماه گذشته ذخیره ۲ میلیون تنی این شرکت مصرف و این امر موجب شد تا این شرکت دپوی خود را به‌طور کامل از دست بدهد. به گفته عظیمیان، اتفاقی که در سالهای اخیر رخ داد این بود که معدنی‌ها فولادساز شده‌اند و صادرات برای آنها نسبت به تامین نیاز داخل جذاب‌تر شده است؛ روندی که موجب شده در هفته‌های اخیر و در راستای تامین مواد اولیه نیز خرید معدن را در دستورکار قرار دهیم؛ اقدامی که به‌دلیل عدم‌همکاری معدنی‌ها صورت گرفته است. به گفته مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان، تولیدکنندگان در حال‌حاضر با مشکل بازار مواجه نیستند، بلکه با صف خرید هم مواجه هستند و در‌صورتی‌که مواد اولیه مورد نیاز تولیدکنندگان تامین شود، افت تولیدی که در ماه‌های اخیر با آن روبه‌رو شده‌ایم از بین می‌رود. عظیمیان در ادامه این نشست از توافق با چینی‌ها برای ساخت نورد ۲ در فولاد مبارکه خبر داد و در این خصوص گفت: پس از چندماه مذاکره فشرده با چینی‌ها بالاخره توافق نهایی حاصل شده و طی روزهای اخیر قرارداد ساخت نورد۲ با این کشور به امضا خواهد رسید.
بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران نیز در این نشست با اشاره به اینکه کمی زنجیره را به حال خود رها کنید، عنوان کرد: ثبات آن چیزی است که بخش خصوصی به آن نیاز دارد، تولیدکنندگان زمانی که مازاد تولید دارند باید صادرکنند و در‌صورتی‌که ثبات برقرار نشود سرمایه‌گذار با چه امیدی وارد عرصه تولید شود. به گفته شکوری، علاوه بر فراهم کردن زمینه‌های صادرات، قیمت گذاری نیز باید آزاد شود تا بازار داخلی برای تولیدکنندگان جذاب شود.
محمود اسلامیان نیز با اشاره به اینکه اولویت به‌طور قطع تامین نیاز داخلی است، عنوان کرد: یک دوره قیمت سنگ بالا رفت و با مشکل روبه‌رو شدیم؛ اما در حال حاضر قیمت سنگ‌آهن کاهش یافته و نیاز به بگیر و ببند نیست. صادرات؛ فقط ۱۰ درصد مهرداد اکبریان، رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران نیز در این نشست عنوان کرد: می‌گویند تمام مشکل کشور صادرات سنگ، گندله و کنسانتره است. این در حالی است که ما ۸۰ میلیون تن تولید سنگ داریم؛ اما سال گذشته تنها ۱۰ درصد آن صادر شد و مابقی آن در داخل کشور صرف شده بود. این درخصوص کنسانتره و گندله نیز صدق می‌کند. سال گذشته این دو بخش نیز هر کدام ۱۰ درصد صادرات داشته‌اند. به گفته اکبریان، در یک هفته اخیر تمام صحبت‌ها بر سر این موضوع است که تولیدکنندگان با ظرفیت اسمی کار نمی‌کنند؛ اما کسی نمی‌گوید که آیا معادن با ظرفیت اسمی کار می‌کنند. سنگ‌آهن با ظرفیت واقعی کار نمی‌کند. این امکان برای تولیدکنندگان سنگ‌آهن وجود دارد که تولید خود را به ۱۲۰ میلیون تن افزایش دهند. این در حالی است که هم‌اکنون ۸۰ میلیون سنگ‌آهن در کشور تولید می‌شود. رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در ادامه افزود: من با صادرات بی رویه مخالفم؛ اما با اصل صادرات موافقم و اعتقادی به توقف صادرات ندارم. نکته بعدی که اکبریان روی آن تاکید کرد به حذف عوارض مربوط می‌شد. جعفر سرقینی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در این نشست در پاسخ به موارد مطرح‌شده از سوی حاضران عنوان کرد: تمام انتقادها به حوزه مسوولیتی من مربوط می‌شود؛ اما این نکته را باید مدنظر قرار داد که من تنها یک کارمند دولت هستم و تنها سیاست‌های دولت را اجرا می‌کنم. به گفته سرقینی، در ۴ ماه اول سال‌جاری ۵ میلیون و ۲۵۶ هزار تن شمش در کشور تولید شد، از مجموع تولید در مدت زمان مورد بررسی مقرر شد تا ۲۳ درصد از این تولید در داخل عرضه شود و مابقی آزاد برای صادرات، اما تولیدکنندگان به موضوع اهمیتی نمی‌دهند. معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه افزود: درخصوص عوارض نیز اگر اخذ عوارض باعث شود که سنگ‌آهن روی دست تولیدکنندگان بماند، ما خریداریم و در مجموع می‌توان گفت در بخش تولید کلا وضعیت خوبی داریم و مشکلی در این زمینه نداریم.
دنیای اقتصاد