تریلرهایی که در مسیر اروپا فعالیت می‌کنند، معمولا تریلرهای به‌‌‌روز هستند زیرا در غیر این‌صورت امکان فعالیت نخواهند داشت. اخیرا گمرک جمهوری اسلامی ایران آییننامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات مبنی بر موافقت با واردات تریلر یخچال دار به صورت مستعمل را به همراه ضوابط و مقررات سازمان ملی استاندارد در این زمینه به مدیران گمرکات اجرایی سراسر کشور ابلاغ کرده است. در مقررات ابلاغی سازمان استاندارد در خصوص واردات تریلرهای یخچالدار آمده؛ تریلرهای وارداتی باید ساخت کشورهای عضو اتحادیه اروپا، انگلیس، ژاپن و کره‌جنوبی باشند. همچنین آمده تعهد وارد‌کننده مبنی بر پذیرش مسوولیت‌های مترتب از واردات تریلرهای اشاره شده و ارائه خدمات پس از فروش، انجام معاینه فنی در مرکز معتبر قبل از شماره‌گذاری باید طبق ضوابط و مقررات دریافت شود.
برای همین منظور موضوع تامین تریلرهای یخچالدار را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
توان پایین در خرید تریلر
در حال حاضر کارخانه‌های داخلی، بعضا تریلرها را بدون موتور یخچال تحویل می‌دهند زیرا در غیر‌این صورت برای خریدار توجیه اقتصادی ندارد. اگر خریدار قرار باشد سه و نیم میلیارد تومان بابت خرید موتور یخچال هزینه کند، بهتر است از موتورهای یخچالدار اروپایی و با کیفیت استفاده کند.
مدیرعامل شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی ایران برودت بار با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: موتورهای یخچال تریلرهای ایرانی حدود ۳۰درصد ارزانتر از مدل اروپایی تمام می‌شود اما از نظر کیفیت قابل‌مقایسه نیست. به همین دلیل اکثر خریداران از موتورهای یخچالدار دست‌‌‌دوم استفاده می‌کنند که از طریق کشورهای حاشیه خلیج‌فارس وارد کشور می‌شود.
فریده فیروزفر، درباره توانایی تامین نیاز داخلی تریلر یخچالدار، توسط شرکت‌های تولیدکننده داخلی گفت: نمی‌توان گفت، شرکت‌های داخلی توانایی کامل تامین نیاز داخلی را دارند زیرا در حال حاضر مصرف‌کننده (شرکت‌های حمل‌ونقل) توانایی سرمایه‌گذاری در این زمینه را ندارد. مثلا اگر یک شرکت قصد داشته باشد که 200 دستگاه تریلر یخچالدار خریداری کند، در آن صورت شرکت‌های تولیدکننده توانایی این میزان را ندارند.
وی افزود: اکثر مصرف‌کنندگان به علت 30درصد ارزانتر بودن و همچنین خرید اقساطی ترجیح می‌دهند از محصول داخلی استفاده کنند. محصول خارجی را باید به صورت نقدی و گران‌‌‌تر خریداری کنیم. بارها از دولت تقاضای وام کرده‌ایم تا بتوانیم محصولات با کیفیت خارجی را خریداری کنیم.
مدیرعامل شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی ایران برودت بار درباره تعداد ناوگان تریلر یخچالدار کشور گفت: حدود 3هزار دستگاه تریلر یخچالدار در کشور وجود دارد که البته اکثر آنها به صورت خودمالک بوده و در اجاره شرکت‌های حمل‌ونقل هستند. از این تعداد حدود‌هزار دستگاه آن فرسوده بوده و نیاز به نوسازی دارد. تریلرهایی که در مسیر اروپا فعالیت می‌کنند، معمولا تریلرهای به‌‌‌روز هستند زیرا در غیر‌این صورت امکان فعالیت نخواهند داشت. اما متاسفانه مشکلات دیگر به مساله نوسازی ناوگان اولویت داشته درنتیجه حرف ما به جایی نرسیده است و اکثر کامیونهایی که در تردد هستند، دارای یخچال‌‌‌های ایرانی هستند.
عدم‌توان رقابت با خارجی ها
نکته مهم این است که شرکت‌های حمل‌ونقل داخلی نمی‌توانند به آسانی در حمل محمولات با شرکت‌های ترکیهای رقابت کنند. به دلیل اینکه اکثر ناوگان شرکت‌های ایرانی به صورت خودمالک و در اختیار رانندگان است.
فیروزفر، با اعلام این مطلب گفت: دولت در سال‌های اخیر، شرکت‌های حمل‌ونقل را یاری نکرده تا بتوانند ناوگان مستقل و ملکی داشته باشند. به همین دلیل بر اساس آمار مرزهای ورودی کشور حدود 80 تا 85درصد محمولات کشور را شرکت‌های ترکیهای حمل می‌کند. زیرا شرکت‌های ترکیهای تسهیلات را به صورت اجاره به شرط تملیک دریافت کرده و کامیون خریداری می‌کنند. یک شرکت ترکیهای که مثلا 250 دستگاه تریلر یخچالدار به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار دارد، زمانی که بار اعلام می‌شود، حدود 50 دستگاه از آنها را پای سکوی کارخانه می‌‌‌گذارد. اما چون ناوگان شرکت‌های حمل‌ونقل ایرانی بیشتر به صورت خود مالک و در اختیار رانندگان است تا بخواهند بر سر کرایه حمل بار رانندگان چانه زنی کرده و به توافق برسند تنها تعداد معدودی کامیون را می‌توانند تامین کرده و در بحث رقابت عقب مانده و شرکت‌های ترکیهای سریعا بارها را حمل می‌کنند. برای مثال وزارت کشاورزی از ابتدای امسال حدود200 دستگاه کامیون بذر سیب‌‌‌زمینی وارد کرده که تمامی آنها توسط کامیونهای ترکیهای حمل شده است.
وی افزود: شرکت‌های ترکیهای چون صاحب ناوگان هستند در نتیجه راننده سرباز شرکت محسوب می‌شود اما در شرکت‌های حمل و نقل ایرانی، رانندگان ارباب شرکت هستند زیرا مالکیت ناوگان در اختیار آنهاست. در صورتی که اگر آن کامیون‌ها در اختیار شرکت‌های حمل‌ونقل بودند، اختیاردار شرکت‌ها بودند، اعلام بار میشد و کامیون‌ها بارگیری می‌‌‌کردند. دولت برای تقویت شرکت‌های حمل‌ونقل به آنها تسهیلات به صورت اجاره به شرط تملیک برای تهیه تریلر می‌داد. از طریق انجمن مالکان کامیون این موضوع را پیگیری کردیم اما متاسفانه نتیجه‌‌‌ای نگرفتیم و تسهیلات به رانندهها براساس کارت هوشمند رانندگی آنها تعلق گرفت.
فیروزفر، ضمن مثبت خواندن بخشنامه اخیر گفت: این طرح را مثبت ارزیابی می‌‌‌کنم زیرا روند افسارگسیختگی نرخ یخچال داخلی را کنترل می‌کند و انحصار را از بین می‌‌‌برد.
وی افزود: مهم‌ترین موضوعی که برای شرکت‌ها مشکل و محدودیت ایجاد می‌کند مساله «نقل و انتقال پول» است. با کشورهای اروپایی به لحاظ تحریمی نمی‌توانیم تجارت آزاد و نقل و انتقال پول داشته باشیم و موانع تجاری با آنها داریم.
مدیرعامل شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی ایرانبرودت بار درباره مقاصد حمل بار توسط این شرکت گفت: شرکت ایرانبرودت، محمولههای یخچالی (شامل محصولات کشاورزی، صنایع‌غذایی، دارو، آبزیان و... ) را با تریلرهای یخچالی از ایران به تمامی کشورهای اروپایی (شامل اتریش، آلمان، ایتالیا، سوئیس، لهستان، فرانسه، اسپانیا، انگلیس و روسیه) و بالعکس جابه‌جا می‌کند.
وی درباره تعداد ناوگان این شرکت گفت: این شرکت 80 کامیون دارد که اینها به نام برودت بار هستند. این شرکت 80 دستگاه کامیون از مدل‌های روز اروپا دارد که بعضی از آنها ملکی بوده و تعدادی از آنها در اجاره این شرکت هستند. میانگین سن ناوگان شرکت 6 سال است. این شرکت به علت مشکلات و مسائل ارزی از طرح نوسازی نتوانست استفاده کند. اکثر ناوگان این شرکت به صورت کامیونهای خودمالک بوده و رانندگان کامیونهای خود را تبدیل به احسن کرده‌اند زیرا اگر قرار باشد ناوگان شرکت به صورت دائمی در مسیر اروپا در حال رفت و آمد باشند، باید از نظر قوانین و استانداردهای کشورهای اروپایی بدون نقص باشند. از دولت انتظار داریم با شرکت‌هایی مانند «ایران‌برودت‌‌‌بار» که فورواردر -کریر هستند، همراهی کند.
فیروزفر افزود: زمانی که جنگ اوکراین شروع شد و روسیه از طرف اروپا برای تامین مواد غذایی به مشکل خورد، از طرف اروپا برای روسیه محموله‌‌‌ای اعزام نمی‌‌‌شد، درنتیجه این طرف از ایران کالا ارسال می‌شود که بازار جدیدی است. این موضوع باعث افزایش ارسال کالا شده و حالا با توجه به اینکه فصل زمستان نزدیک است و آنها هم از نظر جغرافیایی وضعیت خاصی دارند، ولی با وجود این رانندهها خیلی خوب دارند آنجا سرویس می‌دهند و می‌شود گفت نیمی از مشکلات را حل کردند.
سازوکار واردات مشخص شود
درخصوص واردات تریلرهای یخچالدار، از همان ابتدا باید سازوکار واردات را مشخص کنند تا اتفاقی که درباره واردات کشنده‌های طرح نوسازی ناوگان جاده‌ای افتاد بار دیگر تکرار نشود.
رئیس هیات‌مدیره شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی رهزاد ترابر با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: در مجموع این بخشنامه و دستورالعمل زمانی مثبت خواهد بود که به نتیجه‌‌‌ای برسد. در موضوع واردات کشنده‌ها در ارگان‌‌‌های دولتی، وحدت رویه وجود ندارد و به خاطر همین اگر بخواهند این کار عملیاتی شود، باید اجازه دهند که خود رانندگان تریلرهای یخچالدار را خریداری کنند. مساله دیگر اینکه منبع ارزی موردنیاز باید مشخص شود.
رامین طالب‌زاده افزود: در طرح نوسازی ناوگان به‌ازای یک‌کامیون وارداتی باید یک کشنده اسقاط میشد. درباره تریلرهای یخچالدار، کمبود وجود دارد بنابراین موضوع اسقاط بی‌معنی است. مکانیزم این موضوع بسیار مهم است. شنیده شده با واردات یک دستگاه تریلر یخچالدار، یک‌دستگاه نیز باید از کارخانه داخلی خریداری شود. در صورتی که هر راننده یک کشنده دارد و دو تریلر یخچالدار به کار وی نمی‌آید.
وی با اشاره به مشکلات این طرح گفت: یکی از مشکلات اساسی این است که در بخشنامه آمده تنها از چند کشور محدود تریلرهای یخچالدار باید وارد شوند. در حالی که کشورهای همسایه ما از هر جایی می‌توانند این تریلرهای یخچالدار را خریداری کنند. دیگر آن شرایطی را که مشروط کرده بودند که واردات باید ارائه خدمات پس از فروش داشته باشد، کنار بگذارند، بلکه به کارشناسان سازمان استاندارد بسنده و به معاینه فنی توجه کنند. دیگر سازوکار آن را بیشتر نکنند. هر چقدر اینطور باشد، همان طور نیز رانت ایجاد می‌شود.
وی تصریح کرد: نباید به گونه‌ای شود که راننده‌هایی که قصد نوسازی تریلرهای یخچال‌‌‌دارشان را دارند اما با همان یخچالها فعالیت می‌کنند، آنها را بفروشند، پول روی دست آنها بماند و بازاری را هم که دارند از دست بدهند و تمامی بارها به دست کشورهای همسایه مانند ترکیه بیفتد. دنبال راه‌حل مقطعی نباشند بلکه دنبال راهکار پایدار و بلندمدت باشند. سازوکار را مشخص کنند تا هم تکلیف راننده مشخص شود و هم سازمان متولی این موضوع مشخص شود. اگر غیر از این باشد دوباره قضیه واردات کشنده‌ها و طرح‌های نوسازی ناوگان سال‌های گذشته تکرار خواهد شد.
ایراد بخشنامه گمرک
درست است که در مقررات ابلاغی در خصوص واردات تریلر گفته شده ساخت آن مربوط به کشورهای اروپایی باشد، ولی واردات آنها از هر کشوری که مقدور شد، اجازه داده شود.
رئیس هیات‌مدیره شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی رهزاد ترابر با اعلام این مطلب گفت: مساله بعدی این است که راننده باید برای خرید تریلر اقدام کند، چون می‌‌‌خواهد خودش استفاده کند و با سازوکار مشخصی و با گرفتن تعهد از راننده باشد. بنابراین اگر به رانندهها اجازه واردات بدهند و خودشان بروند و بیایند به نظر من بهترین انتخاب را خواهند کرد.
بیشتر محمولهها در اختیارکامیون‌‌‌های خارجی
بیشتر محمولههای صادراتی و وارداتی کشور را کامیونهایی با ملیت خارجی حمل می‌کنند. حداقل ضرری که این موضوع دارد، این است که شرکت‌های حمل‌ونقل مجبورند محمولهها را به صورت داخلی تا مرزها حمل کرده و کامیونهای با ملیت‌‌‌های مختلف از مرزها بارها را به مقاصد خارجی حمل کنند. به این صورت حداقل کرایه ریالی نصیب شرکت‌های حمل‌ونقل داخلی شده و کرایه ارزی، نصیب کامیونهایی با مالکیت یا پلاک خارجی می‌شود.
رئیس هیات‌مدیره شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی رهزاد ترابر با اعلام این مطلب گفت: اگر موتور یخچالها مناسب نباشد، صاحبان کالا به ناوگان ایرانی اعتماد نمی‌‌‌کنند. زیرا باید بارهای فاسد شدنی به صورت صحیح و سالم به مقصد برسد. همین موضوع باعث شده است تا شرکت‌ها نتوانند رقابت عادلانه‌ای با شرکت‌های ترکیهای داشته باشند. اگر قصد دارند مشکلات قبلی که درباره نوسازی ناوگان جاده‌ای (کشنده ها) ایجاد شده درباره تریلرهای یخچالدار ایجاد نشود، باید از رانندگان تعهدی با سازوکار مشخص بگیرند تا راننده، تریلر یخچالدار واردشده را به کار بیندازد. این تعهد باعث می‌شود که تریلر یخچالدار را به گردونه حمل‌ونقل برگرداند و سر از نمایشگاه‌ها یا دست دلال درنیاورد.
وی افزود: تنها چند کارخانه تولیدکننده تریلر یخچالدار در کشور وجود دارد و هر یک نیز به تعداد محدودی تولید و فروش دارند. در حال حاضر کشورهای همسایه مانند گرجستان، جمهوری‌آذربایجان و ترکمنستان با واردات تریلرهای یخچالدار مستعمل بهترین سرویس حمل مواد غذایی و فاسد شدنی را در بخش حمل‌ونقل بین‌المللی دارند.
طالب‌زاده، در ادامه گفت: مساله مهمی که وجود دارد این است که این کارخانه‌های داخلی تولیدکننده، تریلرها را به علت تحریمها، بدون موتور یخچال تحویل می‌دهند. راننده باید بهصورت جداگانه موتور آن را تهیه کند. به علت تحریمها در حال حاضر، واردات آنها بسیار محدود شده است. موتورهای یخچال بهصورت قاچاقی یا به صورت مستعمل وارد کشور می‌شود.
کمبود 80 درصدی تریلر یخچالدار
بحث مجوز واردات تریلر یخچالدار مستعمل، مسبوق به سابقه است. بخش حمل‌ونقل به تریلر یخچالدار نیاز دارد و تقاضا می‌کند اما تولیدکنندگان داخلی که تولید آنها پاسخگوی نیاز داخلی نیست، بعضا در اجرای این امر اختلال ایجاد کرده زیرا می‌‌‌خواهند بازار را در اختیار داشته باشند. به عبارتی اگر بارهای فاسدشدنی با ناوگان داخلی حمل شود، حدود 80درصد کمبود تریلر یخچالدار، وجود دارد.
دبیر فدراسیون حمل‌ونقل و لجستیک ایران با اعلام این مطلب در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: برای تولیدکننده مشکل نیست اما به دلیل اینکه بار صادراتی و وارداتی کشور، توسط ناوگان خارجی حمل می‌شود، تولیدکنندگان تریلر یخچالدار، دغدغه‌‌‌ای ندارند.
محمد عیقرلو، افزود: میان صاحبان بار و شرکت‌های حمل‌ونقل، تضاد منافع وجود دارد، به این صورت که برای صادرکننده فرقی نمی‌کند که بار توسط ناوگان داخلی یا خارجی حمل شود.
وی در ادامه گفت: ناوگان ملی باید در اولویت باشد. در ناوگان ملی حمل‌ونقل یخچالی در اقلیت بوده و نمی‌تواند در بازار رقابت کند. ضمن اینکه بسیاری از تریلرهای یخچالدار فقط در داخل کشور و برای جابه‌جایی محصولات بین شهری فعال هستند و از نظر صادرات و واردات و بین‌المللی، کمترین ظرفیت را داریم. اگر این ناوگان ملی بخواهد فعالیت بین‌المللی داشته باشد، 80درصد کمبود داریم.
صدور بخشنامه را مثبت ارزیابی می‌‌‌کنم
صدور این بخشنامه را مثبت ارزیابی می‌‌‌کنم. اما به علت اینکه این بخشنامه نیز در قانون بودجه آمده، ممکن است مانند طرح‌های نوسازی ناوگان، دچار بوروکراسی، آییننامه، مقررات و مسائل مختلف شود و به طول بینجامد و مانند طرح‌های قبلی، زمانی تریلر یخچالدار به دست شرکت‌های حمل‌ونقل برسد که قیمت دوبرابر شده و دلال‌‌‌ها وارد شده باشند.
دبیر فدراسیون حمل‌ونقل و لجستیک ایران با اعلام این مطلب گفت: در این بخشنامه آمده واردات باید از کشورهای خاصی مانند اتحادیه اروپا، آلمان و ژاپن انجام شود. در صورتی که نامی از ترکیه به عنوان شریک تجاری کشور آورده نشده یا بیشترین محمولههای محصولات فاسدشدنی برای تامین بازار کشور روسیه بوده و تریلرهای یخچالدار روسی این بارها را حمل می‌کنند.
وی افزود: از چند سال گذشته و زمانی که بین ترکیه و روسیه کدورتی ایجاد شد، ایران به عنوان کشور جایگزین مطرح شد. یکی از نیازهای آنها تریلر یخچالدار است. می‌توانیم تریلر یخچالدار استاندارد، از کشور روسیه وارد کنیم زیرا قیمتش ارزانتر است و شریک تجاری کشور را از قلم انداختند. درحالی که شریک تجاری ما چین، ترکیه و روسیه بوده و این بخشنامه باید اصلاح شود.