براساس اطلاعات سازمان انرژی آمریکا گاز ۷۱درصد از سبد انرژی کشور را تشکیل می‌دهد، آن‌هم درحالی‌که در دهه گذشته هیچ سرمایه‌گذاری قابل‌‌‌‌‌‌‌توجهی برای افزایش تولید یا توسعه پالایشگاه‌‌‌‌‌‌‌ها صورت نگرفته و ظرفیت تولید گاز کشور همچنان روزانه کمتر از یک‌میلیارد مترمکعب است؛ این در حالی است که آمارها نشان می‌دهد مصرف گاز در کشور در حال رشد است. ضریب هزینه پایین گاز باعث شد بسیاری از صنایع از این انرژی استفاده‌کنند که عامل دیگر فشار بر شبکه توزیع است. برخی صادرات را عامل افت فشار روزهای گذشته می‌دانند اما به گفته یکی از فعالان اقتصادی در این حوزه انرژی، تعهد به قراردادهای تجاری بین‌المللی «الزام‌‌‌‌‌‌‌آور است.»
چقدر گاز صادر می‌کنیم؟
ایران از طریق خط لوله به کشورهای ترکیه، ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان و عراق گاز طبیعی صادر و از کشورهای جمهوری‌آذربایجان و ترکمنستان وارد می‌کند. براساس داده‌های سازمان اطلاعات انرژی ایالات‌متحده آمریکا، ایران در سال ۲۰۲۲، ۶۳۵میلیارد فوت‌مکعب (نزدیک به ۱۸میلیارد مترمکعب) گاز طبیعی صادر کرده و در همین سال ۷میلیارد فوت‌مکعب (نزدیک به ۲۰میلیون مترمکعب) وارد کرده‌است. صادرات گاز ایران از سال۲۰۱۴ افت قابل‌‌‌‌‌‌‌توجهی داشته، در صورتی‌که در سال۲۰۱۵ به‌‌‌‌‌‌‌سبب وارد مدار‌شدن برخی از فازهای مجمتع پارس‌جنوبی، دوباره صعود کرد و به بیشتر از ۳۰۰میلیارد فوت‌مکعب (۴/ ۸میلیارد مترمکعب) رسید که با افزایش صادرات به عراق میزان صادرات ایران در ۲۰۱۷ از ۴۰۰میلیارد فوت‌مکعب (۳/ ۱۱میلیارد مترمکعب) عبور کرد.
براساس گزارش سازمان اطلاعات انرژی آمریکا، در سال۲۰۲۱ ایران به‌‌‌‌‌‌‌سبب نیاز داخلی و چالش‌های مالی عراق برای پرداخت، صادرات گاز به عراق را کاهش و در عوض صادرات به ترکیه را افزایش داد. درسال ۲۰۱۹ واردات گاز از ترکمنستان به‌‌‌‌‌‌‌سبب عدم‌‌‌‌‌‌‌تسویه ایران با این کشور متوقف شد. در سال۲۰۲۱ ترکیه و عراق میزبان ۹۷درصد از گاز صادراتی ایران بودند. صادرات گاز ایران به عراق به‌‌‌‌‌‌‌سبب وابستگی نیروگاه‌های برق این کشور به گاز بسیار حائزاهمیت است. در سال۲۰۲۱صادرات گاز به ترکیه هم کاهش‌یافت که دلیل آن انفجار در خط لوله انتقال گاز بود که پس از چندماه وقفه در سال۲۰۲۱ دوباره این خط لوله به مدار توزیع برگشت.
صادرات گاز ایران به ارمنستان و جمهوری‌آذربایجان براساس یک توافق‌نامه انتقال گاز بلندمدت تعریف شدهاست. در ژوئن ۲۰۲۲ جمهوری‌آذربایجان و ایران توافق کردند که دبی گاز صادراتی بین بازه ۵۰میلیارد فوت‌مکعب (۵/ ۱میلیارد مترمکعب) تا ۱۰۰میلیارد فوت‌مکعب (۸۳/ ۲میلیارد مترمکعب) جریان داشته‌‌‌‌‌‌‌باشد. میزان گازی که ایران به ارمنستان صادر می‌کند بسیار ناچیز است. همچنین براساس قرارداد ایران و ترکیه، ۱۰درصد از تقاضای ترکیه در روزهای زمستان را ایران باید تامین کند اما خبرها حاکی از افت فشار ۷۰درصدی صادرات به ترکیه است.
حامد فرنام، مشاور کمیسیون انرژی اتاق ایران، درباره صادرات گاز ایران به ترکیه در گفت‌وگو با «تجارت‌نیوز» گفت: هرچند کشور در حال‌حاضر با ناترازی تولید و مصرف گاز روبه‌‌‌‌‌‌‌روست و صادرات نمی‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد، اما با توجه به قرارداد منعقدشده میان دو کشور، صادرات گاز الزام‌‌‌‌‌‌‌آور است. او ادامه داد: با هربار توقف صادرات گاز، صنایع و نیروگاه‌های ترکیه متحمل ضرر می‌شوند. به‌این‌ترتیب ممکن است ترکیه طی اقدامی قانونی ایران را مجبور به پرداخت غرامت و جریمه بابت زیان وارده به صنایع خود کند. به گفته او یکی از سناریوهای محتمل در صورت ادامه‌‌‌‌‌‌‌دار بودن روند توقف صادرات گاز ایران به ترکیه، اقدام قانونی این کشور علیه ایران به‌شمار می‌آید. چنانکه چنین عملکردی درمیان مقامات ترک دور از انتظار نیست.
در ژانویه سال۲۰۱۲ شرکت بوتاش با طرح ادعایی مبنی‌بر «نامطمئن بودن شرکت ملی گاز ایران در تحویل گاز» شکایتی به دیوان داوری بین‌المللی ارائه کرد. در همان مقطع مسوولان ترکیه اعلام کردند که به‌دنبال گرفتن دو‌میلیارد دلار خسارت از ایران هستند. به این‌ترتیب تداوم بی‌‌‌‌‌‌‌نظمی فعلی در صادرات گاز ایران به ترکیه می‌تواند به منزله بهانه‌‌‌‌‌‌‌ای در دست آنکارا برای طلب جریمه باشد. وزیر نفت با بیان اینکه سرمای بی‌‌‌‌‌‌‌سابقه‌‌‌‌‌‌‌ای در کشور رخ‌داد، به‌طوری که میانگین دمای ۲۰استان منهای ۱۰درجه زیر صفر بود، الحمدالله در اقصی‌نقاط کشور در استان‌های غرب و شرق و مرکز کشور شبکه گاز پایدار است، گفت: از پنج‌شنبه صبح گاز وارداتی ترکمنستان قطع شدهاست، در این کشور نیز مردم دچار مشکل شده‌اند. گاز خانگی قطع شده و حتی قزاقستان و ازبکستان به همین لحاظ گاز صادراتی‌شان به ایران را از پنج‌شنبه قطع کردند که به‌محض قطع گاز، سریع در شبکه تغییر آرایش دادیم و مصرف را مدیریت کردیم./ دنیای اقتصاد