منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار یکی از مناطق آزاد هفت‌گانه ایران است که در راستای اهداف اقتصادی این کشور، در اوایل دهه ۱۳۷۰ در کنار چابهار و در پیرامون دریای عمان و اقیانوس هند بنیان گذاشته شده است. منطقه آزاد چابهار با مساحت ۱۴ هزار هکتار در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران در ۲۵ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی در شرق خلیج چابهار و در کنار آبهای دریای عمان قرار دارد.
این منطقه به‌وسیله شبکه حمل و نقل زمینی و هوایی از شمال به کشورهای آسیای میانه و افغانستان، از شرق به پاکستان و از جنوب به اقیانوس هند اتصال می‌یابد. دسترسی مستقیم به آبهای آزاد و قرارداشتن در خارج از خلیج فارس و همین‌طور عدم آسیب‌پذیری در مواقع بروز بحران، موقعیت استراتژیکی را برای ایجاد یک گذرگاه ارتباطی بین کشورهای آسیای میانه و سایر کشورهای جهان فراهم آورده‌است. در راستای توسعه این منطقه موافقتنامه راهبردی تاسیس دالان حملونقل و گذر بین‌المللی بین ایران، هند و افغانستان با عنوان «موافقتنامه چابهار» با حضور سران سه کشور سوم خرداد 95 در مجموعه سعدآباد امضا شد. این موافقتنامه به دنبال سفر رئیس‌جمهوری افغانستان و نخست‌وزیر هند پس از ۱۵ سال به تهران صورت گرفته است و بر طبق آن قرار است بندر چابهار به مرکز منطقه‌ای ترانزیت، انرژی و تجارت منطقه تبدیل شود.
براساس توافقنامه بین سه کشور ایران، هند و افغانستان شرکت IPGL به مدیر عاملی «آرون کومار گوپتا» به عنوان اپراتور بندرچابهار مسئولیت تخلیه و بارگیری، تامین تجهیزات و بازاریابی را بر عهده دارد. اولین نشست شورای هماهنگی موافقتنامه تأسیس دالان حملونقل و گذر بین‌المللی دولت‌های جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و هند (موافقتنامه چابهار) اول آبان ماه سال جاری با حضور معاون اداری و مالی وزارت حملونقل افغانستان، قائم‌مقام وزارت امور خارجه هندوستان و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در هتل پارسیان آزادی تهران برگزار شد.
در ادامه سوم دی ماه سال جاری همزمان با برگزاری نخستین نشست کمیته اجرایی سازی موافقتنامه چابهار، تفاهم نامه راهکارهای عملیاتی سازی این موافقتنامه به امضای نمایندگان سه کشور ایران، هند و افغانستان رسید و قرار است نشست دوم این کمیته در نیمه اول سال 2019 به میزبانی هندوستان برگزار شود.
در ادامه توسعه این بندر و مشارکت کشورهای هند و افغانستان برای رشد تجاری آن سفیر ایران در هند اعلام کرده است که چابهار با یک هزار کیلومتر ساحل به مرکز پالایشگاههای نفت، پتروشیمی، فولاد و تجارت منطقه تبدیل می شود.علی چگینی در گفت وگو با روزنامه هندو گفت: «این بندر منافع زیادی برای هند و کشورهای آسیای میانه از جمله قزاقستان،ازبکستان و قرقیزستان دارد. دهلی نو به دنبال توسعه این بندر است. ایران در نظر دارد شرایط تخلیه کشتی های بزرگ تجاری در بندر چابهار و تبدیل آن به مرکز بزرگ تجاری منطقه را فراهم کند.»
وی اهمیت بندر چابهار در مرکز جابجایی بار و کالا بین هند، افغانستان، آسیای میانه و ترکیه و اروپا بسیار مهم دانست و یادآور شده است: «ایران اهمیتی به زمان معافیت تحریم‌ها نمی‌دهد و ما به توسعه زیرساخت‌های کشور خویش ادامه می‌دهیم. به دلیل اهمیت جایگاه بندر چابهار برای منافع ارتباطی کشورهای آسیای میانه از جمله قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان تحریم‌های آمریکا تأثیر بسزایی بر این بندر نخواهد داشت و هند از طرف دیگر شدیداً به دنبال توسعه این بندر است.»
علی چگینی اضافه کرده است: «ما می‌خواهیم بندر چابهار را به یک مقر تجاری تبدیل کنیم تا کشتی‌های بزرگ به‌راحتی وارد آن شوند و بعد از تخلیه بار و کالا، کشتی‌های کوچک بتوانند این محموله‌ها را به دیگر بنادر جابه‌جا کنند. بندر چابهار قابلیت و توانایی بیشتری برای جابه‌جایی بار و کالا میان دو کشور افغانستان و هند را دارد و دولت ایران به دنبال آن است تا از طریق ترکمنستان به آسیای مرکزی، از طریق ترکیه به اروپا و از طریق عراق به سوریه و کشورهای مدیترانه ورود پیدا کند. علاوه براین، با ساخت جاده ریلی از چابهار به زاهدان فرصت‌های ارتباطی بیشتری برای ایران محقق خواهد شد.
چندی پیش نشریه «هندوستان تایمز» خبر داده بود که «ایران استفاده از بندر راهبردی «چابهار» واقع در دریای عمان را به طور رسمی برای هند مهیا کرده است. هندوستان برنامه ریزی کرده از طریق این بندر کالا به افغانستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی صادر کند.» در حالی این خبر در یک رسانه هندی منتشر می شود که راهکارهای عملیاتی سازی موافقتنامه چابهار بین ایران، هند و افغانستان اخیرا در اولین نشست کمیته اجرایی سازی موافقتنامه چابهار به امضا رسید تا هندی‌ها رسما کار خود را به منظور فعالیت اپراتوری در بندر شهیدبهشتی چابهار آغاز کنند.
یادآور می شود: بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی که نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت می‌گیرد از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیماو ساخت راه‌آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراه‌های کریدور شمال-جنوب و شرق-غرب بازرگانی جهانی است. ساختن فرودگاه بین‌المللی، کشیدن راه‌آهن برای اتصال به راه‌آهن سراسری ایران و کشورهای ترکمنستان و افغانستان و افزایش اسکله‌ها برای بارگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما از مهمترین برنامه‌های توسعه چابهار است. در راستای توسعه این منطقه سال گذشته 63 شرکت سرمایه گذاری خارجی در منطقه آزاد چابهار ثبت شده است.
منبع:خبرگزاری شبستان