از سویی دیگر، توسعه صنعت فولاد با توسعه ظرفیت گاز همگام نبوده و موجب ناترازی گاز در عرضه و تقاضا شده است. این در حالی است که ذخایر غنی گاز در ایران وجود دارد و سومین تولیدکننده بزرگ جهان است، اما با غفلت از سرمایه‌گذاری در این بخش، حتی در میان صادرکنندگان بزرگ گاز هم جایگاه مناسبی ندارد. براین اساس، نه‌تنها مسئولان در مدیریت مصرف انرژی کوتاهی کرده‌اند، بلکه توسعه زیرساخت‌های صنایع را هم به‌فراموشی سپرده‌اند. این بی‌توجهی، ضربه سنگینی به تولید و در نهایت رشد اقتصاد می‌زند. صمت در این گزارش تبعات کمبود انرژی در صنعت فولاد را بـررسی کرده است.
سنگ‌اندازی در مسیر توسعه صنعت فولاد
حمیدرضا رستگار، رئیس اتحادیه فروشندگان آهن و فولاد تهران با بیان اینکه چالش بحران انرژی موجب کاهش تولید، فروش و صادرات می‌شود به صمت گفت: ثبات در سیاست‌گذاری‌ها از مواردی است که بقای تولید را تضمین می‌کند و هرگونه خللی در تامین برق وگاز کارخانجات فولادی، آسیب جبران‌ناپذیری به خط تولید وارد کند، چون این محدودیت‌ها تهدیدی برای گرم نگه داشتن کوره‌ها و تداوم تولید به‌شمار می‌رود. وی افزود: ضعف در زیرساخت‌های انرژی نه‌تنها حیات فولادی‌ها بلکه صنایع وابسته به صنعت فولاد نظیر خودروسازی و لوازم‌خانگی را تهدید می‌کند. رستگار اظهار کرد: همگام نبودن توسعه صنعت فولاد با زیرساخت انرژی موجب شده صنایع با چالش کمبود گاز و برق دست‌وپنجه نرم کنند. انتظار می‌رود با مدیریت بهتر انرژی از سوی وزارت نفت و نیرو، شاهد حذف محدودیت‌های اعمال‌شده برای کارخانجات فولادی باشیم.
صادرات، قربانی سیاست‌های اشتباه
وی با بیان اینکه، صنعت فولاد نیازمند حمایت بیشتری از سوی مسئولان است، گفت: تولیدکنندگان فولاد علاوه بر دغدغه قطع گاز و برق، هرچند وقت یک‌بار، شاهد سنگ‌اندازی دولت در مسیر صادرات یا قیمت‌گذاری محصولات فولادی هستند که تبعات سنگینی برای این صنعت به‌دنبال دارد، این در حالی است که مبنای توسعه اقتصاد از تولید شروع می‌شود و مسئولان باید به فولاد به‌عنوان یک کالای استرتژیک نگاه کنند که رونق صنایع دیگر به آن وابسته است. رئیس اتحادیه فروشندگان آهن و فولاد تهران اذعان کرد: گاز برای صنعت فولاد به‌ویژه واحدهای تولید آهن‌اسفنجی، سوخت اصلی به‌شمار می‌رود این نگرانی وجود دارد که در آستانه فصل سرما، کارخانه‌های فولاد با چالش تامین گاز مواجه شوند، کمبود و قطعی گاز، آسیب جدی به کوره‌ها وارد می‌کند و تولیدکننده متحمل خسارت می‌شود. وی افزود: با اعمال این محدودیت‌ها، تولید کاهش می‌یابد و با کمبود عرضه، نرخ محصولات بالا می‌رود و در نهایت در تنظیم بازار با چالش‌های جدیدی مواجه می‌شویم.
رستگار ادامه داد: از سوی دیگر، نمی‌توانیم به تعهداتی که نسبت به مشتریان‌مان در بازار جهانی داریم، بی‌توجه باشیم. هرگونه خللی در تامین نیاز مشتریان، اعتبار شرکت‌های فولادی را زیرسوال می‌برد و موجب از دست رفتن بازارهای صادراتی می‌شود. رئیس اتحادیه فروشندگان آهن و فولاد تهران گفت: باتوجه به اینکه، اشتغال و رونق کسب‌وکار از اولویت‌های اصلی دولت‌ها بوده و هست، نباید محدودیت در تامین برق و گاز ابتدا از کارخانه‌ها آغاز شود. با فرهنگ‌سازی و اصلاح مدیریت، می‌توان جلوی اسراف انرژی را گرفت، به‌طور مثال برق اماکن تفریحی در طول شبانه‌روز روشن است که سیاست اشتباهی است.
خلاف جهت آب شنا می‌کنیم
رضا شهرستانی، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌و‌گو با صمت گفت: صنعت فولاد یکی از صنایع انرژی‌بر؛ هم در بخش برق و هم گاز است، البته بیشترین مصرف گاز از سوی واحدهای تولیدکننده آهن‌اسفنجی است و باتوجه به اینکه توسعه صنعت فولاد به تولید این ماده اولیه بستگی دارد، هرگونه اعمال محدودیت می‌تواند آسیب جدی به واحدهای تولیدکننده فولاد وارد کند. وی افزود: مشکل در تامین انرژی فولادسازان، کاهش تولید، فروش و افت صادرات را در پی خواهد داشت و در نهایت به تعطیلی کارخانه‌های فولادی منجر خواهد شد.
شهرستانی با تاکید بر اینکه، دولت موظف است زیرساخت‌های توسعه صنایع را تامین کند، گفت: نباید صنعتی که تولید ثروت می‌کند، با مشکلاتی نظیر کمبود آب، برق، گاز و ضعف در زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی مواجه باشد و در مقابل بخش خانگی که مصرف‌کننده است و ایجاد ثروت نمی‌کند، مشکلی در تامین گازش نداشته باشد؛ این سیاست درست برخلاف رویکرد کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی، برای جبران کمبود انرژی است. ما شاهد هستیم در این کشورها، برق و گاز برای مصارف خانگی قطع است تا صنعت دچار مشکل و بحران نشود. وی با بیان اینکه امسال برنامه خاصی از سوی دولت برای تامین برق صنایع پیاده نشد، گفت: کارخانه‌های فولادی در ۳ ماه اول امسال، همچنان مشکل قطعی برق را داشتند و برق‌شان برای مدت کوتاهی در روز تامین می‌شد که چندان کارساز نبود، به‌همین علت تولید این واحدها به یک‌ششم ظرفیت‌شان رسید.
این عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران اذعان کرد: حتی شاهد بودیم برقی که در اختیار شرکت‌های خصولتی و خصوصی قرار می‌گرفت، متفاوت بود؛ این بی‌عدالتی برخلاف اصل ۴۴ است. وی ادامه داد: اگر بخواهیم در مسیر اصل ۴۴ حرکت کنیم، نباید دولت در فعالیت‌های اقتصادی تصدیگری کند و باید با حمایت از بخش خصوصی و تامین نیازهای‌شان به کسب‌وکار رونق بخشد.
شهرستانی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ اشاره کرد و گفت: ظرفیت و توانایی تولید ۵۵ میلیون تن فولاد را داریم، اما چالش کمبود انرژی سد راه رسیدن به این هدف‌گذاری است، اگر این مشکلات وجود نداشت، نه‌تنها اهداف‌مان تحقق پیدا می‌کرد، بلکه می‌توانستیم از برنامه تولید عبور کنیم و به تولید ۶۸ میلیون تن فولاد برسیم.
وی به تاثیر کمبود انرژی‌بر صادرات فولاد اشاره کرد و گفت: سال گذشته، برنامه تولید ۳۴ میلیون تن را داشتیم که ۲۷ میلیون تن آن محقق شد و آن مقداری که از برنامه عقب ماندیم، باید وارد بازارهای جهانی می‌شد که متاسفانه این فرصت طلایی از دست رفت. از طرف دیگر، اگرچه در مدت زمان کوتاهی دولت سیاست اخذ عوارض صادراتی از فولاد را در پیش گرفت، اما موجب شد روس‌ها با استفاده از این فرصت، بازارهای صادراتی ایران را با ارائه تخفیف تصاحب کنند.
این در حالی است که در تحریم به‌سر می‌بریم و بازارهای صادراتی به‌سختی به‌دست می‌آیند و اتخاذ این‌گونه سیاست‌ها صادرات را فلج می‌کند. این عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران افزود: صادرات فولاد نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد عقب بود و با اتخاذ سیاست آزادسازی صادرات، این عقب‌ماندگی به ۷ درصد کاهش یافت، اگر از همان ابتدا تصمیم درستی اتخاذ می‌شد و با کمبود انرژی مواجه نبودیم، نه‌تنها کسری‌های گذشته را جبران می‌کردیم، بلکه حجم صادرات را به ۲ برابر سال گذشته می‌رساندیم.
نسخه غلبه بر بحران انرژی
وی در تشریح چگونگی غلبه بر بحران انرژی اظهار کرد: برخی شرکت‌ها به ساخت نیروگاه دست زدند که این نسخه زمانبر و هزینه‌بر است. من معتقد هستم،ما می‌توانیم با بروزرسانی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، الگوی مصرف را اصلاح کنیم، به‌شکلی که در حال حاضر ۵۸۰ میلیون مترمکعب مقدار مصرف گاز خانگی است که اگر سیستم‌ها به‌روز شوند، به ۲۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد، بنابراین می‌توان مقدار صرفه‌جویی‌شده را در اختیار فولادی‌ها بگذاریم، به این ترتیب در زمان کوتاه‌تر و با هزینه کمتر، مشکل کمبود انرژی رفع می‌شود.
در حال حاضر نه‌تنها ایران، بلکه کشورهای اروپایی هم درگیر کمبود انرژی هستند، اما سیاست‌های به‌کار‌گرفته‌شده در ایران، برخلاف کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی است که به ضرر صنایع تمام می‌شود. بنا به‌گفته کارشناسان، دولت باید حمایت از صنعت فولاد را در اولویت قرار دهد و فراموش نکند که این صنعت، در ارزآوری و رونق اقتصاد، نقش اول را بازی می‌کند. ناگفته نماند که این صنعت باوجود تمام موانع و چالش‌های داخلی و خارجی توانسته در ۳ ماهه اول سال ۲۰۲۲ با تولید ۶.۹ میلیون تن فولاد، به‌عنوان دهمین فولادساز جهان شناخته شود و حفظ و ارتقای این موقعیت تنها با سیاست‌گذاری‌های صحیح و کارشناسی‌شده از سوی دولت محقق خواهد شد./ گسترش