به طور کلی به میزان آهن موجود در مقدار مشخصی سنگ‌‌آهن عیار سنگ‌‌آهن گفته می‌شود که بنا بر این چهار حالت مگنتیت با عیار ۴/ ۷۲درصد، سیدریت با عیار ۲/ ۴۸درصد، هماتیت با عیار ۷۰درصد و گوتیت با عیار ۸/ ۶۲درصد از کانی‌های اقتصادی سنگ‌‌آهن به‌شمار می‌آیند. در بین کانی‌های موجود مگنتیت و هماتیت ارزش بیشتری دارند. بر اساس آخرین گزارش‌های موجود ذخایر قابل بهره‌برداری دنیا ۵/ ۱۷۳ میلیارد تن با عیار متوسط ۵۲درصد است. استرالیا (۲۹درصد)، برزیل (۱۸درصد) و روسیه (۱۴درصد) سه کشور با بیشترین ذخایر قطعی سنگ‌‌آهن هستند.
چین 12درصد از این ذخایر قطعی را در اختیار دارد. ذخایر احتمالی سنگ‌‌آهن ایران 7/ 5 میلیارد تن و ذخایر قابل بهره‌برداری ایران 8/ 2 میلیارد تن گزارش شده است و جزو 10کشور مهم در این صنعت به‌شمار می‌آید. مناطق مرکزی؛ شامل چغارت، چادرملو، جلال آباد، میشدوان و... با 32 درصد، گلگهر سیرجان با 22 درصد، سنگان با 21درصد و زنجان با 4 درصد مهم‌ترین ذخایر زمینشناختی سنگ‌‌آهن کشور هستند. عیار سنگ‌‌آهن ایران به‌طور متوسط 56 درصد است که در مقایسه با متوسط جهانی (47درصد) عیار مناسبی در‌نظر گرفته می‌شود.عمده مصرف سنگ‌‌آهن برای تولید فولاد است. سنگ‌‌آهن، ماده اولیه تولید فولاد است و 98 درصد استخراج این ماده در سطح جهان، به منظور تولید فولاد استفاده می‌شود. به‌طور کلی برای تولید یک میلیون تن فولاد نیاز به مصرف 2 میلیون و 560 هزار تن سنگ‌‌آهن است. براساس یک روند تاریخی می‌توان گفت در چین 40درصد، اروپا 30درصد و در ایران 25درصد از قیمت تمام شده فولاد، وابسته به سنگ‌‌آهن است. چین، هند و ژاپن بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان سنگ‌‌آهن در دنیا هستند. چین با 66درصد بزرگ‌ترین سهم در واردات سنگ‌‌آهن دنیا را در اختیار دارد و پس از آن هند در رتبه دوم قرار می‌گیرد. به‌طور کلی می‌توان گفت چین، استرالیا و برزیل کنترل بازار سنگ‌‌آهن در دنیا را در دست دارند.
روایت آماری
درسال 1399 مجموعا حدود 78 میلیون تن استخراج سنگ‌‌آهن در واحدهای معدنی کشور محقق شده است که بیشترین مقدار آن با 7.893.478 تن در آبان سال 1399 و کمترین مقدار در فروردین با 3.648.399 تن بوده است، به‌طور میانگین در سال گذشته شرکت‌های معدنی ماهانه 6.497.727 تن استخراج داشته‌اند. به‌ترتیب چادرملو (21درصد)، گهرزمین (20درصد)، سنگان (17درصد)، گلگهر (11درصد) و جلال‌آباد (8درصد) پنج شرکت با بیشترین سهم در استخراج سنگ‌‌آهن در سال گذشته بوده‌اند. همچنین در سال گذشته براساس آمار ایمیدرو تولید فولاد‌خام کشور 22.610.835 تن بوده که 50درصد آن اسلب و 33درصد بیلت و 15درصد بلوم بوده است.
نگاهی به بازار‌‌های جهانی
قیمت جهانی سنگ‌‌آهن 65درصد (CFR چین) از ابتدای سال گذشته در محدوده 101دلار درهر تن بوده است. روند کلی نرخ‌ها تا آبان‌ماه سال‌جاری رشدی کند داشته و تا 130دلار در هرتن رسیده است. با نزدیک‌شدن به سال 2021، رشد نرخ‌ها سرعت بیشتری گرفته است به‌طوری که در پایان اسفند ماه 1399 سنگ‌‌آهن هر تن 192 دلار معامله شده است و این رشد ادامه داشته به صورتی‌که در نیمه اول اردیبهشت امسال سنگ‌‌آهن در هرتن به 243دلار رسیده است که نسبت به ابتدای سال گذشته 140درصد افزایش پیدا کرده است. این روند رو‌به‌رشد در نرخ شمش فولاد (تانگشای) نیز اتفاق افتاده است به‌صورتی‌که در ابتدای سال گذشته هر تن فولاد حدود 400دلار در هرتن معامله شده است و با یک رشد 50درصدی در اسفند 1399 نرخ هرتن فولاد به حدود 600دلار رسید.
این رشد نیز در سال 1400 ادامه‌دار بوده است به‌طوری که فولاد تانگشای در نیمه اول اردیبهشت هر تن حدود 800دلار معامله شده است.
برهمین اساس می‌توان گفت به‌واسطه زنجیره ارزش؛ همبستگی 99درصدی بین تغییرات نرخ شمش فولاد و سنگ‌‌آهن جهانی را شاهد هستیم. در ایران نیز نرخ فروش سنگ‌‌آهن بر اساس نرخ فروش فولاد‌خام در بورس‌کالا تعیین می‌شود.
80درصد از وزن مبلغی فروش «گلگهر» مربوط به فروش گندله است. نرخ فروش گندله در فروردین 99 یک میلیون و 46 هزار تومان به ازای هر تن بوده است که با 165درصد افرایش در اسفند همان سال معادل 2 میلیون و 774 هزار تومان به ازای هر تن گزارش شده است. در فروردین‌ماه سال‌جاری نرخ‌های اسفند تکرار شده است. با فرض نرخ 550دلار برای شمش فولاد و نرخ دلار 20هزارتومان، گلگهر برای سال1400 می‌تواند 1500ریال به ازای هرسهم سودآوری داشته باشد که با این حساب نسبت قیمت به درآمد حال‌حاضر سهم معادل6/ 8 واحد است.
کنسانتره آهن 45درصد از وزن مبلغی فروش «کچاد» را به خود اختصاص داده است. نرخ فروش کنسانتره آهن در فروردین99 معادل 788هزار تومان به ازای هر تن بوده است که با رشد 163درصدی تا 2 میلیون و 75هزار تومان به ازای هر تن در اسفندماه رسیده است. در فروردین سال جاری نرخ فروش کنسانتره با اندکی افزایش 2میلیون و 169هزار تومان به ازای هر تن گزارش شده است. با فرض نرخ 550دلار برای شمش فولاد و نرخ دلار 20هزارتومان، «کچاد» می‌تواند سودی معادل 4هزار ریال برای سال1400 محقق کند که با این شرط نسبت قیمت به درآمد هر سهم شرکت پنج واحد است.
بیشترین وزن مبلغی فروش شرکت گهرزمین مربوط به دو محصول کلوخه و کنسانتره سنگ‌‌آهن است. نرخ فروش محصولات شرکت در اسفندماه نسبت به فروردین 1399 به طور میانگین 200درصد افزایش پیدا کرده است. نرخ فروش محصولات در فروردین 1400 معادل نرخ‌های اسفند سال گذشته بوده است. با فرض نرخ 550دلار برای شمش فولاد و نرخ دلار 20هزارتومان، می‌توان سودی معادل 5هزار ریال برای سال 1400 از شرکت انتظار داشت.
به طور کلی از آنجا که انتظار می‌رود تقاضای فولاد جهانی طی سال 2021، با 1/ 4درصد افزایش به یک‌هزار و 795میلیون تن برسد و همچنین وجود گزارش‌های مثبت از وضعیت صنعت ساخت‌وساز در کشور چین که تا حدودی جبران کاهش تقاضای فولاد جهانی را رقم زده است و بهبود تقاضا در سایر مناطق که بیش از انتظارها اتفاق افتاده است، می‌توان انتظار ثبات نرخ‌های فعلی فولاد در میانگین جهانی را طی سال میلادی جاری داشت و از آنجا که نرخ سنگ‌‌آهن داخلی براساس نرخ فولاد تعیین می‌شود در نتیجه انتظار سودآوری مناسبی را در کلیت صنعت برای سال جاری داریم./دنیای اقتصاد