حال در جدیدترین گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران صادرات این دو کشور به کشورهای روسیه و عراق مورد بررسی قرار گرفته‌است. این دو بازار برای ایران، دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. عراق بزرگ‌ترین بازار همسایه درمیان مقاصد صادراتی است و روسیه نیز مهم‌ترین بازار اورسیا است و بیشترین حجم صادرات ایران به این اتحادیه، مربوط به روسیه است. حال بر اساس این گزارش، در هشت ماهه امسال، صادرات ترکیه به عراق، افزایشی بوده؛ اما ایران نتوانسته در این بازه زمانی، شرایط خوبی را برای خود رقم بزند و کاهش صادرات به عراق در کارنامه تجارت خارجی ایران و این کشور همسایه ثبت شده‌است.
بر این اساس، صادرات ترکیه به عراق، ۲۱درصد رشد و صادرات ایران به عراق، ۲۵درصد افت داشته است. البته در ۸ماهه امسال، با وجود افت صادرات به عراق، صادرات ایران به روسیه با افزایش ۲۶درصدی همراه بود، اما بازهم ترکیه از ایران وضعیت بهتری را ثبت کرده و افزایش صادرات این کشور به روسیه، نسبت به ۸ماهه نخست سال‌گذشته، ۴۰درصد رشد داشته است. البته این ارقام، تنها مربوط به افزایش یا کاهش صادرات نسبت به بازه مشابه سال‌گذشته است؛ حال آنکه اگر ارزش صادرات ایران و ترکیه به روسیه را با هم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که تا چه اندازه از ترکیه در این بازار عقب افتاده‌ایم.
در بخش دیگر از این گزارش به تاثیرگذارترین مقاصد صادراتی در افت و رشد صادرات هشت ماهه نیز اشاره شده‌است. براساس این بررسی، چین، امارات‌متحده‌عربی و عمان، سه کشوری هستند که در هشت ماهه امسال، بیشترین مشارکت را در رشد ارزش صادرات ایران داشتهاند. در مقابل، عراق، ترکیه و افغانستان، سه کشوری هستند که در مدت زمان مذکور، بیشترین مشارکت را در کاهش ارزش صادرات ایران داشتهاند. همچنین گزارش پیش‌رو به معرفی بیست و پنج کالای منتخب صادراتی پرداخته است. محصولات فولادی، از جمله محصولاتی هستند که در گروه‌های عمده صادراتی ایران به چشم می‌خورند؛ البته نکته قابل‌توجه این است که درمیان این محصولات، محصولاتی چون: هندوانه، خربزه و گوجه‌فرنگی به چشم میخورد؛ این موضوع در شرایطی است که ایران با بحران آب مواجه است و تمام این محصولات آب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بر هستند؛ در واقع ایران به‌نوعی با وجود بحران آب، در حال صادرات‌مجازی آب نیز هست.
عمده صادرات ایران چه کالاهایی است؟
گازهای نفتی و سایر هیدروکربورهای گازی‌شکل، پلیمرهای اتیلن به شکل ابتدایی، روغن‌های نفتی و روغن‌های حاصل از مواد معدنی قیری، غیرخام؛ فرآورده‌هایی که دارای ۷۰درصد وزنی یا بیشتر نفت یا روغن‌های حاصل از مواد معدنی قیری باشد، کودهای معدنی و شیمیایی، ازته، الکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های غیرحلقوی و مشتقات هالوژنه، سولفونه، نیتره یا نیتروزه آنها، ۵گروه اول عمده کالاهای صادراتی ایران هستند. همچنین محصولات نیمه‌تمام از آهن یا از فولادهای غیرممزوج، کک نفت، قیر نفت و سایر تفاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حاصل از نفت یا از روغن‌های مشتق از مواد معدنی قیری، آهن و فولادهای غیرممزوج به شکل شمش یا به اشکال ابتدایی دیگر (به استثنای آهن مشمول شماره ۷۲۰۳)، سایر میله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از آهن یا از فولادهای غیرممزوج فقط آهنگری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده،گرم نوردشده یا‌گرم کشیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده یا‌گرم اکسترود شده، همچنین آنهایی که بعد از نورشدن تاب داده شده‌اند، آلومینیوم به‌صورت کار نشده، در پنج گروه دوم عمده کالاهای صادراتی ایران قرار دارند.
روغن و سایر محصولات که از تقطیر قطران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زغال‌سنگ در درجه حرارت زیاد به‌دست می‌آید، هیدروکربورهای حلقوی، سنگ‌آهن و کنسانتره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن، از جمله پیریت آهن تفته‌شده (خاکستر پیریت) و روی به‌صورت کارنشده، پنج کالای دیگری هستند که در ۲۵گروه کالاهای صادراتی ایران قرار گرفته‌اند. مفتول مسی، آمونیاک بدون‌آب (Anhydrous) یا آمونیاک محلول در آب، سایر میوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سخت پوست، تازه یا خشک، حتی پوست‌کنده، پلیمرهای استیرن، به اشکال ابتدایی و هیدروکربورهای غیرحلقوی، در ۵ گروه بعدی عمده کالاهای صادراتی ایران هستند. سیمان پرتلند، سیمان آلومینو، سیمان سربارهای سیمان سوپر سولفاته و سیمان هیدرولیک همانند، حتی رنگ شده، پودرنشده موسوم به کلینکر، خربزه و همانند (ازجمله هندوانه) و پاپایا، تازه، ترکیبات هتروسیکلیک که فقط دارای هترواتم (اتم‌های) اکسیژن هستند، گوجه‌فرنگی، شیر و خامه شیر، غلیظ شده، یا به آن قند یا سایر مواد شیرین کننده دیگر اضافه شده، در پنج گروه آخر عمده کالاهای صادراتی ایران به‌شمار می‌روند.
۲۰ مقصد با بیشترین مشارکت در کاهش ارزش صادرات طی ۸ ماه
عراق، ترکیه، افغانستان، غنا، اندونزی، ازبکستان، تایلند، آلمان، ایتالیا، برزیل، الجزایر، ویتنام، اوکراین، مجارستان، میانمار، سریلانکا، فیلیپین، تانزانیا، کنیا و اتیوپی، ۲۰ مقصد با بیشترین مشارکت در کاهش ارزش صادرات طی ۸ ماهه، به حساب می‌آیند. عراق بیشترین سهم را در کاهش وزن کالاهای صادراتی ایران داشته است، پس از عراق، ترکیه و افغانستان، در مقام دوم و سوم قرارگرفتند.
۲۰ مقصد با بیشترین مشارکت در افزایش ارزش صادرات
در سمت دیگر، چین، امارات‌متحده‌عربی، عمان، موزامبیک، سنگاپور، آفریقای‌جنوبی، جمهوری‌آذربایجان، سودان، فدراسیون‌روسیه، هند، پاکستان، ترکمنستان، سوریه، تاجیکستان، اردن، ارمنستان، کویت، بنگلادش، نیجریه و گرجستان، ۲۰ مقصد با بیشترین مشارکت در افزایش ارزش صادرات طی ۸ ماهه بوده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. چین بیشترین سهم را در افزایش ارزش صادرات ایران طی ۸ماهه نخست ۱۴۰۱ داشته است، پس از آن امارات‌متحده‌عربی و عمان در مقام دوم و سوم قرارگرفتند. همچنین کویت، بیشترین مشارکت را در تغییر وزنی صادرات ایران داشته است، پس از آن چین و عمان، در مقام دوم و سوم قرارگرفتند.
صادرات ایران و ترکیه به روسیه
این گزارش می‌افزاید: صادرات ایران به روسیه در ۸ماهه سال۱۴۰۱ معادل ۴۶۷میلیون دلار بوده‌است؛ این موضوع در حالی است که صادرات روسیه به ترکیه در مدت مشابه، ۱۰برابر بوده و رقم ۹/ ۴میلیارد دلاری را ثبت کرده‌است. صادرات هر دو کشور ایران و ترکیه به روسیه در هشت ماهه ۱۴۰۱ نسبت به ۸ماهه ۱۴۰۰، افزایش داشته است؛ با این حال ترکیه افزایش ۴۰درصدی و ایران رشد ۲۶درصدی صادرات را به‌ثبت رسانده است. بازار روسیه از زمانی‌که قرار بر تجارت ترجیحی با اوراسیا بود، مورد‌توجه سیاستگذاران و متولیان تجارت کشور قرار گرفت. هرچند از نظر ارزشی، این تجارت به سود روس‌ها بوده‌است، اما به هر حال تجار ایرانی نیز سعی بر فروش محصولات خود در بازار روسیه داشته و توانسته‌اند رشد صادراتی را رقم بزنند. البته پیش از این، به‌دنبال اختلافات سیاسی روسیه و ترکیه، بازار روسیه به روی تجار ایرانی باز شده بود، اما این فرصت به دلایلی از جمله کیفیت کالاهای ایرانی، از بین رفت. حال آمار تجاری نشان می‌دهد که ترکیه همچنان در بازار روسیه پیشتاز است.
صادرات ایران و ترکیه به عراق
عراق بزرگ‌ترین مقصد صادراتی ایران از میان بازارهای همسایه است. کشوری که در ماه‌های اخیر صادرات به آن با کاهش روبه‌رو بوده و دلایل مختلفی نیز برای آن ذکرشده‌است. جدیدترین خبرها از این بازار صادراتی نشان می‌دهد در ۸ماهه ۱۴۰۱، صادرات ترکیه به عراق، ۸میلیارد دلار بوده که از این میزان، ۹۵/ ۷میلیارد دلار صادرات غیرنفتی بوده‌است. صادرات غیرنفتی ایران به عراق نیز ۲/ ۴میلیارد دلار بوده‌است، درحالی‌که صادرات ترکیه به عراق طی این مدت، ۲۱درصد افزایش داشته است، صادرات ایران به عراق با کاهش ۲۵درصدی مواجه بود. البته گفتنی است که کاهش صادرات ایران به عراق، از کاهش صادرات نفتی (فصل ۲۷ بدون‌نفت‌خام) ناشی است و صادرات غیرنفتی این کشور به عراق نسبت به هشت ماهه ۱۴۰۰، افزایش داشته است./ دنیای اقتصاد