کارشناسان بر تاثیر سیاست بر تولید تاکید دارند:
این رشد تقاضا به‌دلیل انتظار برای رشد قیمت‌ها در سال بعد، تورم، بالا رفتن هزینه‌های دستمزد و سایر هزینه‌های تولید ایجاد می‌شود. در همین حال عده‌ای نیز با علم به گران شدن قیمت‌ها اقدام به خرید این محصولات در روزهای پایانی سال و خرید آن در سال آینده و پس از رشد قیمت‌ها می‌کنند. در واقع تقاضایی سرمایه‌ای نیز برای خرید این محصولات شکل می‌گیرد و بازار آنها را رونق می‌بخشد.
اما بازار محصولات یادشده در سال جاری از روند سنتی موردبحث تبعیت نمی‌کند؛ یعنی شاهد کاهش قابل‌توجه تقاضا برای خرید مواد اولیه، فلزات اساسی، فولاد و محصولات فولادی هستیم. برای بررسی دلایل این افت تقاضا با فعالان صنایع مختلف گفت‌وگو کرده‌ایم. این فعالان ضمن اشاره به سیاسی بودن اقتصاد و تولید در ایران تاکید کردند که نگرانی‌هایی مبنی بر کاهش نرخ ارز در سال آینده وجود دارد. این نگرانی مانع خرید مواد اولیه از سوی تولیدکنندگان می‌شود.
بازار فولاد رونق ندارد
محمد اعتباری از فعالان بازار فولاد در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی بازار خرید و فروش فولاد در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ گفت: در سنوات قبل از اواخر بهمن و در اسفند، بازار خرید و فروش آهن‌آلات رونق می‌گرفت و تقاضا برای خرید این محصولات شدت می‌یافت، چراکه انتظار می‌رود با شروع سال جدید تورم افزایش یابد و شاهد رشد نرخ فروش محصولات باشیم. در چنین موقعیتی حتی خرید فولاد در قالب کالای سرمایه‌ای نیز رونق می‌گرفت.
این فعال صنعت فولاد افزود: اما سال جاری برخلاف روند سنتی حاکم بر بازار فولاد از میزان تقاضا برای خرید این محصول در روزهای پایانی سال به‌شدت کاسته شده است. بازار تولید و اقتصاد ما به فعالیت‌های سیاسی گره خورده؛ یعنی عوامل سیاسی از اثرگذاری بالایی بر خرید و فروش‌ها برخوردار هستند.
نگاهی به دلایل کاهش تقاضا
اعتباری گفت: دلایل متعددی را می‌توان برای توجیه این کاهش تقاضا عنوان کرد. ازجمله مهم‌ترین این دلایل باید از انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده و احتمال تغییر در روابط سیاسی میان ایران و سایر کشورها و حتی تعدیل تحریم و محدودیت بین‌المللی ایران در سطح بین‌المللی اشاره کرد. در همین حال در خرداد ماه انتخابات ریاست‌جمهوری ایران برگزار می‌شود و خود می‌تواند به‌عنوان عامل تغییر سیاست‌های کشور باشد. در ادامه توقف افزایش روند صعودی دلار در مقابل ریال و همچنین شکنندگی لحظه‌ای آن نیز از مهم‌ترین دلایل کاهش تقاضا در بازار فولاد یاد می‌شود.
اعتباری گفت: حال این انتظار در میان فعالان بازار ایجادشده که برقراری هر توافق احتمالی میان ایران و ایالات متحده می‌تواند زمینه‌ساز افت نرخ ارز در ایران باشد. با توجه به ریسک‌های یادشده هیچ تقاضای سرمایه‌ای به خرید فولاد و محصولات فولادی جذب نمی‌شود.
وی افزود: بررسی رینگ معاملات تیرآهن در بورس کالا حکایت از آن دارد که حجم معاملات بسیار پایین است؛ یعنی علاوه بر حذف تقاضای سرمایه‌ای، تقاضای مصرفی نیز برای خرید فولاد وجود ندارد. در واقع بازار از تولید اشباع شده است. در همین حال تولید در صنعت ساخت‌وساز نیز رونقی ندارد و نباید منتظر خرید مصرفی فولاد هم باشیم.
در چنین فضایی، صادرات محصولات فولادی اهمیت می‌یابد و باید برای رونق آن تلاش کرد. این فعال بازار فولاد ادامه داد: هرچند عملکرد اشتباه سیاست‌گذاران در معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ماه‌های گذشته مانع پیش‌فروش محصولات فولادی ما در بازارهای بین‌المللی شده است. در چنین فضایی به‌تازگی برای فروش محصولات فولادی خود در بازار جهانی اقدام کرده‌ایم.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر تاثیر افت نرخ ارز بر عملکرد تولیدکنندگان محصولات فولادی گفت: واحدهای تولیدی به امید ثابت ماندن نرخ ارز محصولات خود را فروخته یا صادر کرده‌اند. حال چنانچه نرخ ارز کاهشی شود از سود صادرکنندگان کاسته می‌شود با این وجود به همان نسبت نیز نرخ خرید مواد اولیه تولید نیز کاهش می‌یابد؛ بنابراین درنهایت تولیدکنندگان از افت نرخ ارز آنچنان متضرر نخواهد شد. هرچند ثبات در نرخ ارز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اعتباری در پیش‌بینی بازار اظهارکرد: به اعتقاد من نرخ دلار تا پایان خرداد در محدوده ۲۵۰۰۰ تومان و با تلورانس ۱۰ درصدی تغییر می‌کند. درنتیجه انتظاری برای کاهش یا افزایش نرخ محصولات فولادی نداریم. اعتباری افزود: نرخ تمام‌شده میلگرد در روز یکشنبه ۲۴ اسفند برابر ۱۲۵۰۰ تومان به‌ازای هر کیلوگرم و نرخ تمام‌شده تیرآهن نیز برابر ۱۳۰۰۰ تومان به‌ازای هر کیلوگرم است. نرخ تمام‌شده شمش نیز برابر ۱۱۵۰۰ تومان است. در همین حال، هیچ پالس مبنی بر رشد یا کاهش نرخ این محصول داده نمی‌شود. بنابراین انتظار داریم تا پایان خرداد شاهد رشد نرخ فولاد در بازار داخلی نباشیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نرخ فروش فولاد در روزهای نخست سال ۱۳۹۹ در محدود ۵۰۰۰ تومان بود، اما اکنون به حدود ۱۱۰۰۰ تومان افزایش یافته است؛ یعنی شاهد رشد بیش از ۲برابری نرخ فروش فولاد هستیم. بنابراین رشد نرخ آن به قدری قابل توجه است که دیگر نباید انتظار رشد بیشتر نرخ فروش آن را داشت. درنتیجه سرمایه‌گذاران می‌دانند که احتمال رکود در بازار فولاد به مراتب بیشتر از رونق در آن است و از ورود به این بازار به قصد سرمایه‌گذاری گذر می‌کنند.
شرایط تولید ثابت نیست
علیرضا کلاهی، مدیرعامل شرکت سیم و کابل ابهر در گفت‌وگو با صمت و در پاسخ به سوالی مبنی بر ارزیابی بازار فلزات در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ گفت: هر ساله و در قالب سنتی تقاضا برای خرید مواد اولیه در روزهای پایانی سال افزایش می‌یابد، چراکه اغلب شرکت‌ها ترجیح می‌دهند خرید خود برای ماه‌های نخست سال را به اسفند منتقل کنند. به‌ویژه که بسیاری از مجموعه‌های تولیدی در نیمه نخست فروردین تعطیل هستند یا با تمام ظرفیت خود فعالیت نمی‌کنند. در همین حال در نیمه دوم فروردین نیز معاملات بورس کالا با ظرفیت کامل انجام نمی‌شود؛ درنتیجه اغلب تولیدکنندگان صنایع پایین‌دستی ترجیح می‌دهند ذخیره‌ای را در انبارهای خود داشته باشند.
کلاهی با اشاره به صحبت‌هایی که درباره آزادسازی منابع ارزی کشور می‌شود، گفت: در چنین شرایطی، تولیدکنندگان نگرانی‌هایی در اره کاهش نرخ ارز دارند و درنتیجه با احتیاط بیشتری گام بر می‌دارند. بدین ترتیب برخی خریداران دست از معامله کشیده‌اند و میزان تقاضا برای خرید فلزات و مواد اولیه کاهش یافته است. این تولیدکننده سیایت دولت برای کاهش نرخ ارز را اشتباه قلمداد کرد و گفت: درحال‌حاضر، شرایط تولید و اقتصاد با این نرخ ارز تنظیم شده است. نرخ دلار در مقابل ریال در محدوده ۲۵۰۰۰ تومان تثبیت شده است. چنانچه تصمیمی برای کاهش نرخ ارز گرفته شود بدین معناست که پس از پرداخت هزینه رشد ارز و اثرات تورمی آن در اقتصاد، قصد داریم منابع کشور را به پایین آوردن نرخ ارز اختصاص دهیم.
این فعال صنعتی ثبات در نرخ ارز را مهم‌تر از کاهش آن دانست. تغییرات مداوم به ضرر تولید است، چراکه تولیدکنندگان نمی‌توانند برای ادامه فعالیت خود برنامه‌ریزی کنند. وی افزود: نرخ فروش مواد اولیه در بازار یا بورس کالا متاثر از نرخ ارز است؛ بنابراین رکود حاکم بر خرید و فروش این محصولات حکایت از نبود اطمینان نسبت به نرخ ارز در سال آینده دارد.
کلاهی گفت: در دوره‌های گوناگون بارها شاهد بوده‌ایم که با کاهش نرخ ارز، واردکنندگان هیچ تغییری در نرخ محصولات خود ایجاد نکرده‌اند. اما تولیدکننده موظف است که حتی اگر مواد اولیه خود را با نرخ بالایی خریداری کرده باشد همچنان محصول نهایی را با نرخ ارز کاهش یافته به فروش برساند. مگر حاشیه سود تولید چقدر است؟
این تولیدکننده تاکید کرد: اگر دولت بتواند در سال آینده منابع مالی خود را آزاد و اقدام به کاهش نرخ ارز کند، و تولیدکننده ماده اولیه خود را با نرخ ارز بالا خریداری کرده باشد، با فاجعه‌ای در فعالیت خود مواجه می‌شود. در نتیجه تولیدکنندگان نیز از این شرایط واهمه دارند و دست از خرید برداشته‌اند.
سردرگمی خریداران
آریا صادق‌نیت حقیقی، دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم ایران در گفت‌وگو با صمت تاکید کرد: همواره هفته‌های پایانی سال شاهد اوج‌گیری تقاضا برای خرید مواد اولیه از سوی صنایع مختلف هستیم، چراکه متاسفانه عموما با آغاز سال جدید تورمی در بهای تمامی کالاها در کشور پدید می‌آید. در چنین موقعیتی هر تولیدکننده‌ای ترجیح می‌دهد خرید مواد اولیه خطوط تولید برای هفته‌های ابتدایی سال را پیش از آغاز سال انجام دهد. این موضوع سال جاری نیز تا حدی پیش آمده و شاهد رونق بورس کالا ظرف هفته‌های اخیر بوده‌ایم. همچنین روند افزایشی بهای جهانی آلومینیوم و رشد نرخ ارز در کشور در هفته‌های اخیر این تصور را به‌وجود آورده که تعویق خرید به مفهوم افزایش نرخ خواهد بود. از همین‌رو شاهد رونق این بازار بوده‌ایم. این فعال صنعت آلومینیوم افزود: البته ظرف روزهای پایانی اسفند دوباره سیگنالی کاهشی در بهای جهانی شمش آلومینیوم و نرخ ارز به وجود آمده که این موضوع باعث ضعیف شدن تقاضا شده است. درواقع در شرایط کنونی صنایع تکمیلی در سردرگمی نسبی نسبت به خرید یا تعویق خرید مواد اولیه خود هستند.
سخن پایانی
از مجموع موارد یادشده این‌گونه برداشت می‌شود که این روزها و برخلاف روند سنتی حاکم بر بازار شاهد از رونق افتادن بازار فولاد و فلزات هستیم. درواقع تولیدکنندگان و فعالان صنعتی سردرگم هستند و اطمینانی نسبت به آینده و تغییرات نرخ ارز ندارند؛ بنابراین نمی‌توانند برای تغییر در روند تولید خود برنامه‌ریزی کنند./صمت