نبود قوانین و شرایط یکسان در مسیر تولید، خرید و فروش داخلی و خارجی محصولات در حلقه‌های گوناگون این زنجیره یکی از مهم‌ترین مواردی است که در طول ماه‌های گذشته زمینه اعتراض بسیاری از تولیدکنندگان را فراهم کرده است.
عرضه تمامی محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا یکی از مهم‌ترین مواردی است که طی ماه‌های اخیر از سوی دولت و مجلس و از طریق شیوه‌نامه و طرح‌هایی که برای تنظیم بازار فولاد ارائه می‌شوند مورد توجه قرار دارد. هرچند انتقاداتی به این اقدام وارد است اما اکنون طرح یادشده در نوبت بررسی مجدد مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است.
رفع نیاز داخلی اولویت دارد
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی از قرار گرفتن طرح عرضه کل محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا از حلقه ابتدا تا انتها در نوبت بررسی صحن علنی مجلس برای بار دوم خبرداد.
به گزارش بورس‌پرس، روح‌الله عباسپور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه کمیسیون صنایع و معادن طرحی را به تصویب رسانده که همه زنجیره فولاد از حلقه ابتدایی تا انتهایی در بورس کالا عرضه شود، گفت: این طرح پس از تصویب در صحن مجلس برای اصلاحاتی به کمیسیون صنایع بازگشت و پس از تصویب در کمیسیون متبوع دوباره در نوبت رسیدگی صحن قرار گرفته است.
وی افزود: ضرورت تهیه و تدوین این طرح از آنجا شکل گرفت که با وجود تکلیف قانونی فولادسازان برای عرضه تولیدات در بورس کالا، شرکت‌ها حدود ۲۰ درصد از محصولات را در بورس عرضه می‌کردند و ۸۰ درصد مابقی را به عرضه خارج از بورس و صادرات اختصاص می‌دادند.
این در حالی بود که صنایع پایین‌دستی داخلی، حداقل به ۱۵میلیون تن فولاد برای تولید محصول نیاز داشته و دارند و سال گذشته باوجود عدم رفع نیاز بازارهای داخلی به محصولات فولادی، تولیدات فولادسازان به خارج صادر شد. این نماینده مجلس با اشاره به آغاز عرضه محصولات معدنی در بورس کالا ادامه داد: راه هموار و اقتصادی برای زنجیره تولید، عرضه کل محصولات در بورس کالا است که این رویداد علاوه‌بر شفاف‌سازی مبادلات و ورود همه فولادی‌ها به بورس از ویژه‌خواری در حلقه‌های بعدی و صنایع پایین‌دستی نیز پیشگیری می‌کند که عمدتا ناشی از قیمت‌های بسیار ارزان محصولات معدنی طی سال‌های گذشته با عناوینی همانند یارانه، کمک و… به صنایع فولادساز و صنایع پایین‌دستی است. دولت به فولادسازان کمک می‌کرد تا مواد اولیه مورد نیاز را ارزان دریافت و محصولات فولادی را تامین کنند و با قیمت مناسب دراختیار صنایع خودروسازی، لوازم‌خانگی و ساختمانی قرار دهند. عباسپور عنوان کرد: آنچه در عمل اتفاق افتاد، خلاف هدف‌گذاری‌ها بود زیرا فولادسازانی که مواد اولیه ارزان دریافت کرده بودند در نهایت محصولات فولادی را متناسب با نرخ‌های جهانی فروختند
و اگر هم نرخ‌های فولادی‌ها ارزان‌تر از نرخ‌های جهانی بود در پایان حلقه‌های بعدی محصول را با قیمت بالا راهی صنایع خودروسازی، لوازم‌خانگی و مسکن
کردند. این مسئله باعث شد کمیسیون صنایع مجلس طرحی را آماده کند که در صحن یک نوبت تصویب و در کمیسیون صنایع نیز بررسی شده و به تصویب رسیده و اکنون برای بررسی جزئیات در نوبت رسیدگی در صحن قرار دارد.
تعارض منافع، سد راه شفافیت
سعید عسکرزاده، دبیر انجمن سنگ آهن ایران در گفت‌وگو با «روزگار معدن» ضمن مثبت ارزیابی کردن عرضه کنسانتره و گندله سنگ آهن در معاملات بورس کالا، گفت: کنسانتره و گندله در رده محصولات کالایی قرار دارند و عرضه آنها در معاملات بورس کالا امکان‌پذیر است.
به اعتقاد ما، ورود این محصولات به بورس کالا می‌تواند زمینه‌ای را برای فاصله گرفتن از فروش‌های اعتباری و قیمت‌گذاری فراهم کند. فروش رقابتی زمینه شفافیت و بازگشت سلامت به معاملات سنگ آهن را فراهم می‌کند.
اما چنانچه این شرایط نابرابر درباره قیمت‌گذاری سنگ آهن و سایر محصولات بالادستی زنجیره فولاد تداوم یابد، این زنجیره در آینده‌ای نزدیک با شرایطی مشابه صنعت خودروسازی روبه‌رو می‌شود؛ یعنی صنعتی که با وجود انواع حمایت‌های دولتی همچنان ناکارآمد فعالیت می‌کند. در چنین شرایطی، شاخصه‌های بهره‌وری در مسیر تولید و تلاش برای افزایش رقابت‌پذیری صنایع آن‌طور که باید مورد توجه سیاست‌گذاران قرار نمی‌گیرد. وی خاطرنشان کرد: تنها راه رفع این چالش، ورود معاملات به بورس کالا و تصحیح شرایط موجود و روند قیمت‌گذاری کنونی، شفاف‌سازی معاملات و شفاف‌سازی عرضه‌هاست.
بنابراین انتظار می‌رود با ورود این معاملات به بورس کالا، چالش‌های یادشده برطرف شوند. عسکرزاده گفت: البته اجرایی شدن این راهکارها زمان‌بر است؛ بدین معنی که ابتدا باید فرصتی به مجموعه‌هایی داده شود که قراردادهای بلندمدت دارند تا بتوانند با بهره‌گیری از این زمان، قراردادهای گذشته خود را به پایان برسانند و در ادامه سایر معاملات خود را به بورس منتقل کنند. وی افزود: در ادامه انتظار می‌رود با کشف قیمت ذیل عرضه و تقاضا، شاهد بازگشت رونق به بخش معدن و حلقه‌های بالادستی زنجیره فولاد باشیم چراکه فعالان این صنایع در طول سال‌های گذشته و تحت‌تاثیر فروش محصولات خود با قیمت‌های به مراتب پایین‌تری در مقایسه با نرخ‌های جهانی، متضرر شده و امکان توسعه فعالیت‌های خود
را نیافته‌اند. دبیر انجمن سنگ آهن در ادامه و در پاسخ به سوالی مبنی‌بر ارزیابی عرضه سنگ آهن در بورس کالا گفت: این عرضه‌ها بیشتر درون‌سازمانی بودند چراکه تنها یک عرضه‌کننده و متقاضی وجود داشت که هر دو به نوعی وابسته به دولت
بودند. این خرید و فروش به منزله ایجاد شرایط مناسب برای خرید و فروش سنگ آهن در رینگ معاملات بورس کالا نیست. اگر هدف بهره‌گیری درست از ابزار بورس کالاست باید از اقدامات نمایشی پرهیز کنیم.
در همین حال نیز عرضه‌کنندگان و متقاضیان خرید، بدون نگرانی از شرایط در این معاملات حضور یابند.
وی افزود: در مجموع عرضه سنگ آهن در بورس کالا با شرایط بورس و ویژگی‌های این محصول معدنی مغایرت‌هایی دارد چراکه سنگ آهن از تنوع قابل‌توجهی
برخوردار است. تعیین قیمت پایه سنگ آهن با توجه به تنوع گریدهای مختلف این ماده معدنی و تفاوت در کیفیت و مشخصات این محصول، بسیار دشوار است و نیاز به ذکر جزئیات
بسیاری دارد. اما مشخصات و آنالیز کنسانتره و گندله سنگ آهن مشخص است و می‌توان به‌راحتی آن را تعریف کرد؛ بنابراین از حلقه کنسانتره و گندله با انواع محصولات کالایی روبه‌رو هستیم که قیمت آنها در قالب معاملات و به شکل روزانه از سوی بازارهای گوناگون در سطح بین‌المللی هم اعلام می‌شود.
سخن پایانی
عرضه محصولات تولید شده در زنجیره فولاد از یک‌سو امکان کشف قیمت را در فضایی شفاف فراهم می‌کند؛ از سوی دیگر نیز زمینه حذف دلال‌بازی و واسطه‌گری را از این بازار ایجاد می‌کند؛ بنابراین عرضه محصولات این زنجیره در بورس کالا اقدام مثبتی ارزیابی می‌شود هرچند انتقاداتی به آن وارد است. بنابراین انتظار می‌رود این رویه در مشورت با فعالان بخش فولاد اصلاح و دوباره بررسی شود./روزگار معدن