با توجه به اینکه ساختار هر کسب و کاری متفاوت است، اما برخی از قطعات اصلی تجهیزات ایمنی و آتش نشانی وجود دارد که هر سازمان در محیط اداری، انبار یا کارخانه به آن نیاز دارد. بارها پیش آمده که شنیده باشیم یا حتی تجربه کرده باشیم که وجود یک کپسول آتش نشانی و یا یک جعبه آتش نشانی (فایرباکس) در محل کار یا منزل باعث شده خسارت حادثه به وجود آمده بسیار پایین بیاید. اولین چیزی که در مورد اطفا حریق و ایمنی در برابر آتش سوزی به نظر می آید کپسول های آتش نشانی است. هر فضای کاری نیاز به حداقل یک کپسول آتش نشانی دارد. تعداد و انواع مختلف خاموش کننده های مورد نیاز با توجه به اندازه محل شما و همچنین نوع خطرات آتش سوزی مربوط به دفتر، کارخانه یا انبار شما بستگی دارد. در ادامه انواع مختلف کپسول های آتش نشانی را با هم مرور خواهیم کرد. عناوین مورد بررسی در این مقاله به شرح زیر است:
- کپسول آتش نشانی چیست؟
- راهکارهای اصلی اطفاء حریق چیست؟
- دسته بندی انواع آتش سوزی ها کدامند؟
- انواع کپسول آتش نشانی را نام ببرید؟
- آشنایی با انواع رنگبندی کپسول آتش نشانی
- مکان مناسب نصب کپسول آتش نشانی
کپسول آتش نشانی چیست؟
کپسول آتش‌نشانی نوعی دستگاه برای خاموش نمودن آتش است. این دستگاه جزء خاموش کننده‌های آتش قابل حمل دستی بوده و با توجه به نوع آتش ترکیبات مختلف مانند آب، پودر و گاز، گاز دی اکسید کربن را با فشار بر روی آتش می‌افکند.کپسول‌های آتش‌نشانی استوانه‌های فلزی محکمی هستند که با آب یا یک نوع ماده خفه کننده مانند دی اکسید کربن پر شده‌اند و وقتی اهرمی را که بالای این استوانه‌است فشار دهید، ماده با فشار زیادی از کپسول خارج می‌شود. در این کپسول‌ها یک لوله، مخزن تحت فشار کپسول را به قسمت بالای کپسول متصل و یک شیر فنری نیز ارتباط میان لوله را با دهانه خروجی مسدود کرده‌است. در بالای سیلندر، سیلندر کوچک دیگری وجود دارد که با گاز فشرده‌ای مانند دی اکسید کربن پر شده‌است و یک شیر جلوی انتشار دی اکسید کربن را می‌گیرد.برای استفاده از کپسول آتش‌نشانی باید ضامن کپسول را کشیده و اهرم آن را فشار داد. این اهرم یک میله را فشار می‌دهد تا شیر فنری را به پایین فشار دهد و مسیر خروجی را باز کند. گاز فشرده شده بر اثر فشار رها می‌شود و با نیروی قابل ملاحظه‌ای از مخزن به دهانه خروجی منتقل شده، خارج می‌شود.باید آن را مستقیماً روی سوخت هدف گیری و روی تمامی سوخت پخش کرد. کپسول را با اندازه‌های مختلف و گازهای مختلف می‌سازند.
راهکارهای اصلی اطفاء حریق
اگر بخواهیم این مثلث شوم، مواد اشتعال‌زا، اکسیژن و واکنش‌های زنجیره‌ای اشتغال، را از بین ببریم و باعث خاموش شدن آتش شویم، باید یکی از کارهایی که در پایین به صورت لیست خدمت شما ارایه می‌شود را انجام دهیم:
- سرد کردن
- خفه کردن
- سد کردن نشت عامل اشتعال یا حذف ماده سوختنی
- کنترل واکنش‌های زنجیره‌ای
دسته بندی انواع آتش سوزی ها
همه آتش سوزی ها یکسان نیستند. سوخت و منابع خطرآفرین مختلف باعث بروز آتش سوزی های مختلف می‌شوند و نیاز به انواع مختلفی از خاموش کننده ها و کپسول های اطفاء حریق برای مقابله با آتش سوزی ناشی از آنها وجود دارد.
کلاس A – مواد محترقه و مشتعل در این نوع آتش سوزی شامل مواد جامد مانند چوب، کاغذ یا پارچه است.
کلاس B – مواد محترقه و مشتعل در این نوع آتش سوزی شامل مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، دیزل یا روغن است.
کلاس C – مواد محترقه و مشتعل در این نوع آتش سوزی شامل گازها است.
کلاس D – مواد محترقه و مشتعل در این نوع آتش سوزی شامل انواع فلزات است.
کلاس E – این نوع آتش سوزی شامل دستگاه ها و تجهیزات برقی است. از لحاظ فنی کلاس E وجود ندارد اما برای سهولت بیشتر در اینجا استفاده می شود.
کلاس F – آتش سوزی شامل روغن های پخت و پز است.
انواع کپسول آتش نشانی
انواع خاموش کننده‌ها یا کپسول‌های آتش‌نشانی به گروه های زیر دسته بندی می شوند:
خاموش کننده‌های آبی
جهت اطفاء حریق های ناشی از مواد قابل احتراق معمولی مانند (چوب، کاغذ، پلاستیک، لاستیک) که جز گروه مواد خشک می باشد، استفاده می گردد .لازم است برای اطفاء از حرارت مواد خشک کاسته شود، یا به عبارتی خنک شوند که این امر معمولاً با تاثیر آب یا محلول های آبی انجام می شود .اغلب حریق های مربوط به منازل از این گروه هستند و بهترین، کاربردی ترین و اقتصادی ترین ماده خاموش کننده نیز در این گونه موارد آب است.
خاموش کننده‌های پودری
این خاموش کننده ها ( کپسول آتش نشانی پودر و گاز ) در انواع قابل شارژ و یکبار مصرف در بازار عرضه می شود و بسیاری از ساکنین منازل به دلیل ارزان بودن قیمت اولیه، این خاموش کننده ها را ترجیح می دهند .خاموش کننده های پودری در مورد حریق های از نوع مایعات قابل اشتعال استفاده می شود .پودر این خاموش کننده ها، سمی شناخته نشده، ولی چون شیمیایی می باشد، باعث التهاب مجاری تنفس برای مدت طولانی و همچنین در محیط های بسته قدرت بینائی را کاهش می دهد.
خاموش کننده گازی CO2
گاز CO2 از هوا سنگین تر و غیرقابل اشتعال است. به همین خاطر در موقع اطفاء به خوبی سطح آتش را پوشانده و جانشین اکسیژن می شود و در نتیجه عمل اطفاء به نحو احسن صورت می پذیرد. به دلیل اینکه گاز مزبور در محل مصرف هیچ اثری از خود به جای نمی گذارد، این خاموش کننده ها معمولاً قابل کنترل هستند .
خاموش کننده‌های هالوژنه
مایعات تبخیر شونده به عنوان ماده اطفائی غیرقابل قبول شناخته شده اند و استفاده از این مواد، طبق پروتکل مونترال به دلیل صدمه رساندن به لایه اوزن محدود و قدغن شده است. در کپسول آتش نشانی هالوژن به منظور ساخت مواد اطفائی، از دو هیدرو کربن به نام های متان CH4 و اتان C2H6 به عنوان مواد پایه در نظر گرفته شده است.
خاموش کننده‌های مواد کفی
گرچه خاموش کننده کف ( کپسول آتش نشانی کف ( فوم ) )، در اصل برای استفاده در حریق های مایعات قابل اشتعال می باشد، ولی می توان از آن در حریق های مواد خشک نیز استفاده نمود. کف های مورد استفاده در اطفاء حریق که انواع پروتئینی آن از تخمیر آلایش های دامی غیر خوراکی و انواع شیمیایی آن از ترکیب برخی مواد شیمیایی خاص تهیه می شود، در هنگام پاشیده شدن توسط سر لوله کف ساز با هوا و آب مخلوط شده و حباب ایجاد می نماید .فراوانی گسترش کف در هنگام استفاده، می تواند روی حریق را پوشانده و مانع رسیدن اکسیژن و صعود گازهای ناشی از حریق گردد.
رنگ کپسول های آتش نشانی به تفکیک مدل
- کپسول آتش نشانی پودر و گاز به رنگ قرمز است
- کپسول آتش نشانی CO2 به رنگ قرمز است
- کپسول آتش نشانی آب و گاز به رنگ آبی است
- کپسول آتش نشانی فوم یا کف به رنگ قرمز است
تعیین مکان مناسب جهت نصب خاموش کننده
۱) حداکثر در ارتفاع 5/1 متری از سطح زمین نصب گردد. چنانچه وزن خاموش‌کننده بیشتر از ۱۸ کیلوگرم باشد حداکثر در ارتفاع ۱ متری سطح زمین نصب گردد.
۲) در نزدیکی ورودی و خروجی‌ها قرار گیرد.
۳) مسیر جهت دسترسی، کوتاه و خالی از وسایل دست و پاگیر و مزاحم باشد.
۴) در مکانی نصب گردد که امکان صدمات فیزیکی به آن را به حداقل برساند.
۵) سیلندر در فضای باز و در مقابل تابش مستقیم نور خورشید یا برف و باران قرار نگیرد.
۶) باید دقت داشت که خاموش‌کننده در فاصله‌ای دورتر از مواد مخاطره آمیز نصب شود.
۷) وقتی که خاموش‌کننده بر روی دیوار نصب می‌شود باید از بستهای مخصوص استفاده شود.
۸) توزیع یکنواخت صورت پذیرد.
نتیجه گیری
همواره پیشگیری ارزان‌تر و اصولی‌تر از درمان است. همیشه پیشگیری از وقوع اتفاقات ناگوار کم هزینه‌تر از علاج آنها است. پس خوب است که در این موضوع هوشمندانه رفتار کنیم و اگر مکانی را می‌شناسیم که نیاز به داشتن کپسول آتش‌نشانی دارد، آن را تهیه و یا کپسول آتش‌نشانی داریم که خالی است آن را شارژ کنیم.
تهیه شده در گروه تولید محتوای فولاد 24