پایه‌های مالیاتی با اهداف مختلفی مانند افزایش منابع عمومی، ایجاد عدالت اجتماعی، کاهش فاصله طبقاتی و تنظیم فعالیت بخش‌های مختلف اقتصادی به کار گرفته می شود. مالیات بر عایدی سرمایه نیز یکی از پایه‌های مالیاتی است که اگرچه می تواند به افزایش منابع عمومی بینجامد، ولی عمدتاً کارکرد تنظیم گری داشته و می تواند با تضعیف فعالیت‌های غیرمولد و کاهش انگیزه‌های سوداگرانه نقش مؤثری در تنظیم بازارهای مختلف از جمله مسکن، خودرو، طلا و ارز ایفا کند. این پایه مالیاتی از دیرباز (بیش از 100 سال) در بسیاری از کشورها وجود داشته است. بدون‌شک وجود حجم بالای نقدینگی در کشور و ورود آن به بازارهایی از جمله خودرو و مسکن که مورد تقاضای آحاد جامعه است می‌تواند مشکلات فراوانی در این بازارها ایجاد کند.
در همین‌راستا طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه با هدف حمایت از تولید و سرمایه‌گذاری مولد، کاهش نوسانات بازارهای دارایی از جمله خودرو، مسکن، طلا و ارز و همچنین جلوگیری از افزایش قیمت ناگهانی این بازارها، پیشنهاد می‌شود.
مهمترین عناوین در این مقاله:
- مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟
- مثالی ساده برای درک این نوع مالیات
- پیشینه اعمال این قانون در کشور های دیگر
- اولین تجربه ایران در مالیات ستانی از عایدی سرمایه
- اموال و دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه
- نرخ این نوع مالیات در کشور های مختلف
- مزایا این نوع مالیات ستانی
اعمال این مالیات موجب خواهد شد انگیزه سوداگری در بازارهای دارایی کاهش یافته و در نتیجه منجر به جلوگیری از افزایش قیمت نامتعارف در این بازارها خواهد شد. با خروج سوداگران از این بازارها، متقاضیان واقعی این دارایی‌ها، از جمله اقشار با درآمدهای متوسط و پایین، راحت‌تر خواهند توانست خودرو و مسکن که از جمله دارایی‌های ضروری خانوار محسوب می‌شود را خریداری کنند. همچنین افرادی که در اثر سوداگری در این بازارها، از افزایش قیمت این دارایی‌ها منتفع شده‌اند، مکلف خواهند شد بخشی از سود خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند تا به نفع عموم مردم هزینه شود.
از طرف دیگر با خروج آمریکا از برجام، رئیس جمهور این کشور وعده بازگشت تحریم ها علیه ایران در مدت 90 روزه و 180 روزه را داد. از جمله تحریم های مهم، تحریم های نفتی بود و هدف آمریکا از اعمال این تحریم ها به صفر رساندن صادرات نفتی به منظور تاثیرگذاری بر درآمدهای نفتی دولت ایران بود. دولت نیز برای مقابله با کاهش های درآمدهای نفتی، سعی نمود با تعریف پایه های مالیاتی جدید میزان درآمدهای مالیاتی خود را افزایش دهد و این درآمدها را جایگزین درآمدهای نفتی نماید. یکی از پایه های مالیاتی جدید که دولت به دنبال آن است، مالیات بر عایدی سرمایه است. ولی به راستی این طرح درد است یا درمان!!! با ما همراه باشید.
مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟
مالیات برعایدی سرمایه یا (CGT(Capital gains tax نوعی از مالیات است که بر سود سرمایه اعمال می شود. عموما این مالیات از جنس مالیات بر عواید سرمایه‌ای تلقی می‌شود که هدف آن کاهش میزان سود سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرمولد وموازی بخش تولید است. در حقیقت با توجه به حجم بالای نقدینگی در اقتصاد ایران، ویژگی‌های بازار برخی دارایی‌ها مانند بازار مسکن، خودرو، ارز، طلا و سهام و درجه جایگزینی بالای آنها، برای جلوگیری از هجوم نقدینگی‌های سرگردان به یک یا تعدادی از بازارهای مذکور و ایجاد تقاضاهای هیجانی و سوداگرانه، لازم است که مالیات بر عایدی سرمایه به طور همزمان و در همه بازارها بر عواید حاصل از نگهداری این دارایی‌ها اعمال شود. البته در این میان، با توجه به مزیت نسبی سهام نسبت به سایر دارایی‌ها، لازم است امتیازاتی برای آن در نظر گرفته شود (مانند نرخ پایین‌تر).
مثالی ساده برای درک این نوع مالیات
مثال ساده برای آشنا شدن با مالیات بر عایدی سرمایه این است که فرض کنید شما مسکنی را سال گذشته به قیمت 100 میلیون تومان خریداری کرده‌اید و حال قصد فروش آن را دارید. مشتری مسکن شما را به قیمت 120 میلیون تومان خریداری می‌کند. در این میان شما 20 میلیون تومان از فروش مسکن خود سود کرده‌اید. حالا باید برای این 20 میلیون تومان که عایدی مسکن است، مالیات پرداخت کنید. کاملا شفاف است که این مالیات به عایده شما از داراییتان اختصاص می یابد.
پیشینه اعمال این قانون مالیاتی در کشور های دیگر
در اهمیت مالیات بر عایدی سرمایه همین بس که گفته شود حدود یک قرن از معرفی مالیات بر عایدی سرمایه در جهان می گذرد اما سرعت گسترش این نوع مالیات در 50 سال اخیر خیره کننده بوده است. در سال 1913 ایالات متحده آمریکا برای اولین بار مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشت. تا سال 1965 این کشور، تنها کشوری بود که قانون مجزا و کاملی برای مالیات بر عایدی سرمایه داشت تا اینکه در این سال، جهش قیمت مسکن در انگلیس باعث شد تا این کشور نیز به صورت رسمی این نوع مالیات را تصویب و اجرا کند. بر اساس آمارهای موجود تا سال 2001 تنها 114 کشورازعایدی سرمایه مالیات اخذ می کردند اما این تعداد طبق آمار در پایان سال 2017 به 187 کشور افزایش یافته است.
اولین تجربه ایران در مالیات ستانی از عایدی سرمایه
در ایران نیز مالیات بر عایدی سرمایه در دهه 60 شمسی به اجرا درآمد اما به دلیل پاره ای از مشکلات اجرای این نوع مالیات متوقف شد. در چند سال اخیر به دلیل کاهش درآمدهای نفتی از یک سو و همچنین افزایش سوداگری در بازارهای مختلف از جمله ارز، طلا، سکه، مسکن و خودرو از سوی دیگر، دوباره موضوع مالیات ستانی از عایدی سرمایه مطرح شده است. وعده های مسئولین دولتی برای ارسال لایحه مالیات بر عایدی سرمایه به مجلس جهت تصویب در یک سال گذشته چند بار تکرار شده است اما در آخرین اظهار نظر در این مورد فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد در مورخه 15 بهمن ماه 1398 در دومین نشست خود با نمایندگان رسانه های گروهی گفت که این لایحه در این وزارتخانه تکمیل شده و در حال بررسی در دولت است ولی در هر حال به سال آینده نمی رسد، ضمن این که بسیاری از مفاد لایحه اصلاح مالیات های مستقیم نیازمند فرهنگ سازی و چکش کاری است بنابراین برای اجرای آن دو سال دیگر وقت نیاز است.
اموال و دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه
طرح مالیات بر عایدی سرمایه مشتمل بر ۲۷ ماده است که در ماده ۳ آن، آمده است: اموال و دارایی‌های مشمول مالیات برعایدی سرمایه به شرح ذیل هستند:
- اموال و دارایی های غیر منقول
- املاک
- حق واگذاری محل، موضوع قانون مالیاتهای مستقیم؛
- اموال و دارایی های منقول
- خودرو و وسایل نقلیه موتوری جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی
- سکه
- ارز
- سهام، سهم الشرکه، حق تقدم و سایر اوراق بهادار موارد معاف و غیر مشمول
نرخ این نوع مالیات در کشور های مختلف
نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای مختلف متفاوت است اما دانمارک با اخذ 42 درصد مالیات از عواید سرمایه، بالاترین نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در دنیا را دارد. این نرخ در آمریکا و انگلستان حدود 28 درصد، در آلمان و استرالیا حدود 25 درصد و در کانادا حدود 22 درصد است.
مزایا این نوع مالیات ستانی
کارشناسان مزایای زیادی را برای اخذ مالیات از سرمایه بر شمرده اند اما مهمترین مزایا عبارتند از:
- کاهش اختلاف طبقاتی و توزیع عادلانه تر درآمد
- کاهش نوسانات قیمتی در بازارهای مختلف و قابل پیش بینی شدن قیمت
- کاهش نرخ تورم
- سوق سرمایه های به بخش های اقتصادی و مولد
- کاهش فرارهای مالیاتی
حال باید دید کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم پس از بررسی طرح مالیات برعایدی سرمایه، همه این موارد مشمول مالیات را تصویب و آن را به صحن علنی مجلس تقدیم می‌کند یا خیر، آیا باز خورد مناسبی از اعمال این طرح از جانب مردم دریافت می شود یا خیر. در مقالات بعدی به جزئیات بیشتر این قانون مالیاتی، و سرنوشت آن خواهیم پرداخت...
گروه تأمین محتوای فولاد24