زانو جوشی یا (Elbow) یکی از اتصال دهنده های پرکاربرد لوله های فولادی است که در صنایع مختلف و تأسیسات کاربرد زیادی دارد در ادامه به موارد زیر بیشتر خواهیم پرداخت.
- زانو جوشی (Elbow) چیست؟
- انواع زانو جوشی بر اساس نوع اتصال
- انواع زانو جوشی بر اساس زاویه
- طبقه بندی زانویی بر اساس نوع ماده
- انواع زانو بر اساس نوع ساختار
- کاربرد زانوی جوشی
زانو جوشی (Elbow) چیست؟
زانو جوشی لوله ای است که بین دو لوله یا تیوب بلند نصب می گردد و معمولاً با زاویه های مختلف 45 یا 90 درجه موجب تغییر جهت سیال می گردد و در صورتی که دو انتهای لوله از نظر اندازه متفاوت باشد به زانوی به کا رفته در آهن زانوی کاهنده می گویند.
انواع زانو جوشی بر اساس نوع اتصال
زانو جوشی بر اساس نوع اتصال به سه دسته زیر تقسیم می گردد:
زانویی با جوش لب به لبی butt welded elbow))
زانویی با جوش لب به لب، فولادی است که با پرس گرم یا فورجینگ می باشد و با جوش مستقیم به فولادی نصب می گردد، این لوله نسبت به سایر اتصالات عمدتاً نیاز به فشار و دمای بالاتری دارد.
زانویی با جوش سوکت socket welded elbow))
زانو جوشی با سوکت در انتهای لوله و اتصالات جوش داده می شود، و در هنگام جوشکاری، انتهای لوله در ناحیه ذوزنقه قرار می گیرد، اما در نظر داشته باشیم قطر زانویی با قطر بیرونی لوله می بایستی مطابقت داشته باشد.
زانویی رزوه دار (threaded elbow)
این نوع زانو شبیه زانو جوش سوکت دار یا SW است با این تفاوت که بخش ذوزنقه ای شکل به کمک ماشین کاری تبدیل به رزوه می شود و نصب و باز کردن آن راحت تر باشد و جهت تعمیر و نگهداری خطوط لوله مفید است.
انواع زانو جوشی بر اساس زاویه
زانو جوشی بر اساس زاویه به سه دسته زیر تقسیم می شود:
زانو جوشی 45 درجه
نوع دیگر از زانو جوشی با زاویه 45 درجه است که جهت ایجاد تغییر جهت در یک مسیر لوله ای 45 درجه می باشد و پس از زانو جوش 90درجه یکی از پرمصرف ترین زانو های می باشد.
زانو جوشی 90 درجه
لوله زانویی 90 درجه با نام زانوی عمودی شناخته می شود که عملکرد آن، به این صورت است که جهت سیال را با زاویه 90 درجه تغییر می دهد و یکی از پرکاربردترین نوع زانو جوشی محسوب می گردد و در دو نوع شعاع بلند و کوتاه تولید می گردد که هر یک کاربرد خاص خود را دارد. زانو 90 درجه شعاع بلند اغلب جهت زه کشی عرشه و شیر بین لوله ، اتصال شیلنگ به پمپ کاربرد دارد. زانو 90 درجه با شعاع کم همانند شعاع بلند است اما با قطر کم و در جایی که فضای کافی در لوله ها وجود نداشته باشد استفاده می گردد.
زانو جوش 180درجه
زانوی جوشی 180 درجه یا U شکل در صورتی استفاده می شود که بخواهیم مسیر رفت و برگشت به طور موازی با هم قرار بگیرند و مسیر لوله به 180درجه تغییر پیدا می کند.
طبقه بندی زانویی بر اساس نوع ماده
فولاد ضد زنگ
زانو جوش فولاد ضدزنگ دارای دو زاویه 45 و 90 درجه موجود است و دارای قابلیت و دوام بالا در برابر خوردگی و زنگ زدگی است که این ویژگی ها باعث شده در محیط های کار با مواد شیمیایی، خطوط لوله آب و گاز و ... کاربرد فراوان داشته باشد و در صنایع بهداشتی، دریایی و نیز غذایی استفاده می گردد.
فولاد کربنی
این نوع زانو بر اساس استانداردهایی مانند ASTM, ASTM234 WPB & WPC و A420 WPL6 تولید می شوند.
فولاد آلیاژی
زانو جوش فولاد آلیاژی در دو حالت تولید می شود 1- در محیط های پرفشار با تغییر سطح مقطع آن از شکل چند ضلعی به شکل لوله ایجاد می شود و قابلیت برش به 4 با زاویه 90 درجه و یا 6 زانو با زاویه 60 درجه را دارد 2- دراین حالت لوله بصورت درز دار و یا بدون درز به عنوان ماده اولیه تولید زانو خریداری و در معرض گرما قرار می دهند و در درجات مخالف، قالب گیری می شود.
انواع زانو بر اساس نوع ساختار
- زانو جوش درزدار
- زانو جوش مانیسمان
کاربرد زانوی جوشی
- خطوط انتقال آب
- صنایع لبنی
- صنایع پتروشیمی
- صنایع دریایی
- صنایع کشتی سازی
- صنایع نفت و گاز
در نهایت می توان گفت اتصالات زانویی یکی از پرکاربردترین و ساده ترین تجهیزات در صنایع لوله کشی است و به دو روش نورد سرد و گرم تولید می شود به این صورت که در روش نورد سرد، لوله های برش داده شده بوسیله سنبه و دستگاه پرس وارد قالب مخصوص می شوند و شکل دهی می شوند اما در روش گرم بوسیله دستگاه مندرل ، لوله های برش خورده در اندازه مناسب وارد قالب می گردند و با قرار گیری لوله ها در کوره، به لوله ها فرم مناسب داده می شود.
جالب است بدانید روش نورد گرم پرهزینه تر از روش سرد است اما سرعت پایین تری دارد و در آخر یک محصول با کیفیت بالا را تولید می کند اما در روش سرد سطح ناهمگن در زانو ایجاد می شود و کیفیت پایین تری د ارد.
فرآیند تولید زانو 45 درجه فولاد کربنی
منبع : گروه تأمین محتوای فولاد24