در این نوشتار ضمن معرفی بشکه یا چلیک قصد داریم به موارد ذیل نیز به اختصار بپردازیم با ما همراه باشید:
- آشنایی با تاریخچه بشکه یا چلیک
- آشنایی با حجم بشکه یا چلیک
- آشنایی با انواع بشکه (چلیک)
- مزیت های بشکه های فلزی
بشکه یا چلیک چیست؟
بشکه یا چلیک ظروفی هستند که از لحاظ بسته بندی در تمام دنیا قابل قبول می‌باشند و برای حمل و نقل و بسته بندی مواد مایع و خمیری شکل به کار برده می‌شوند.
این واژه از زبان روسی و واژه бо́чка وارد زبان فارسی شده است. چلیک در انواع فلزی، پلاستیکی، تخته لائی یا چوبی و همین‌طور مقوائی و تخته فیبری ساخته می‌شود. همچنین چلیک هایی از جنس آلومینیوم، استیل و گالوانیزه ساخته شده که شکلی استوانه‌ای دارند.
معمولاً برای جابجائی و نگهداری مایعات و پودرها از چلیک ها استفاده می‌شود. در ساخت چلیک ها، قوانین ایمنی لازم رعایت می‌شود از این جهت برای حمل و نقل مواد خطرناک، مناسب و دارای ضمانت می‌باشند. کنگره‌های روی بدنه بشکه برای محافظت در زمان حمل و نقل بشکه می‌باشد.
در دنیا، حدود ۵۰ میلیون تن مواد به طور سالیانه با بشکه های فلزی حمل و نقل و جابجا می‌شوند.
تاریخچه ی بشکه یا چلیک
در گذشته، مواد زاید خطرناک در داخل بشکه یا چلیک ریخته می‌شدند و در فضاهای باز یا در زیر خاک دفن می‌شد. بعد از مدتی، بشکه ها پوسیده می‌شد و نشت می‌کرد و در نتیجه باعث بوجود آمدن آلودگی و مشکلات زیست محیطی می‌شدند. ولی به علت اینکه بشکه ها استفاده های بیشمار داشته و در تجارت و بازرگانی حضور گسترده دارند، معمولاً بعد از مصرف تمیز می‌شوند و مکرراً برای حمل ونقل و نگهداری مایعات و مواد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نهایت در کارهای ساختمانی و هم چنین برای سنگر سازی در کنار جاده ها استفاده می‌شوند.
در جنگ جهانی اول، دستگاه های نورد استیل، جوشکاری، پرس اختراع شده بود. این دستگاه ها ابتدا بوسیله نیروهای محور (آلمان و ایتالیا ) توسعه داده شدند.
نیروی دریایی آمریکا نمی‌‌توانستند کنترل دریاها را در دست بگیرند و برای تخلیه گازولین درساحل، مجبور بودند بشکه ها را با ناو شکن ها به سواحل ایسلند منتقل کنند. این کار باعث می‌شد هم زمان را از دست بدهند و هم هزینه باربری کشتی پرداخت کنند. اما به علت اینکه گازولین سبک تر از آب است و بشکه ها توانستند درآب شناور شوند، نیروی دریایی از صنعت ساخت بشکه ها حمایت کرد.
استفاده از بشکه های 200 لیتری در جنگ جهانی دوم گسترش پیدا نمود.
حجم بشکه یا چلیک
انواع مختلفی از بشکه‌ها در بازار موجود است. بیشتر بشکه ها حجمی معادل 100 تا 200 لیتر دارند ولی بشکه های 1000 لیتری نیز برای انتقال داخلی وجود دارد. وزن هر بشکه فلزی با توجه به ضخامت ورق مصرفی متفاوت است. وزن بشکه‌ها نیز با توجه به غلظت، بین 90.7 و 170.6 کیلوگرم متغیر است.
در آمریکا، بشکه های 25 گالنی (95 لیتری ) به طور معمول استفاده می‌شوند ولی از لحاظ بلندی و ارتفاع یکی هستند. یکسان بودن ارتفاع آنها، باعث می‌شود تا از پالت های بسته بندی یکسان برای آنها استفاده نمود. برای سهولت گرفتن بشکه ها و قراردادن آنها بر روی پالت ها، باربرهای دستی با 2 چنگال طراحی شده است.
انواع بشکه ( چلیک )
هر کدام از بشکه ها دارای طول، قطر، طرح و حجم های متفاوتی هستند. بشکه های فلزی ای که در بازار وجود دارند در انواع گوناگونی تولید می‌شوند که می‌توان آنان را به بشکه های استوانه ای دربسته، بشکه های فلزی رینگی و بشکه های فلزی مخروطی تقسیم بندی کرد. هر یک از این بشکه ها در ضخامت های مختلفی تولید می‌شوند که ۰٫۸ تا ۱٫۲ میلی متری می‌باشند. بشکه های فلزی همچنین دارای حجم هایی از ۲۰ لیتری گرفته تا ۲۴۰ لیتری تولید می‌گردند که در بازار می‌توان به آنان دسترسی داشت. از بشکه های کوچک اصولاً به نام گالن یاد می‌کنند. بشکه ها طوری از لحاظ اندازه طراحی می‌شوند که استاندارد باشند و به راحتی جا به جا شوند.
بشکه های فلزی استوانه ای در بسته:
این نوع بشکه ها با ظرفیت 220 تا 240 لیتر با ضخامت ها و وزن های مختلف برای حمل و نقل و نگهداری مایعات تولید می‌شود.
از این نوع بشکه برای دی سولفید کربن و موادی که خصوصیات آزمون بخار فشار مایعات را دارا نمی‌باشند مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
بشکه های فلزی استوانه ای در باز:
بشکه های رینگی با ظرفیت ۲۲۰ تا ۲۴۰ لیتر با ضخامت و وزن های مختلف برای حمل و نقل و نگهداری مواد جامد از قبیل مواد معدنی، شیمیایی، غذایی، انواع گریس و مواد دارویی براساس استاندارد بین المللی ISO 15750 Part I,II,III تولید می‌گردند.
نوع در باز مجهز به درب رینگی همراه با چفت پلمپ (صلیب) قابل مهر و موم کردن می‌باشند، تعیین نوع رنگ و پوشش درونی و بیرونی بشکه ها بر حسب نوع موادی که بوسیله آن ها حمل می‌گردد به عهده مشتری است. مدل های استوانه ای در باز بارنگ درونی، مخصوص صادرات کنسانتره با کیسه های مخصوص آلومینیومی و پلی اتیلن (Aseptic drum) نیز می‌باشد.
بشکه های درباز گردن داخل یا NECK-IN معروف به بشکه هایISO CONTAINER نوع دیگری از بشکه های درباز بوده و اکثراً برای صادرات محصول مورد استفاده قرار می‌گیرند، تعداد ۸۰ عدد بشکه در دو ردیف داخل کانتینرهای ۲۰ فوت قابل بارگیری است. با توجه به فرورفتگی مختصر در دهانه بشکه ها همانند بشکه های دربسته به هنگام چیدمان در کامیون یا کانتینر بین بشکه ها فاقد فاصله و فضای خالی می‌باشد و لذا حداقل ۱۰ عدد بشکه در کامیونهای ترانزیتی و ۱۲ عدد در کانتینر های ۲۰ فوت نسبت به بشکه های در باز معمولی بیشتر قابل بارگیری می‌باشند.
بشکه های فلزی مخروطی
این بشکه ها با ظرفیت از 35 تا 210 لیتر در انواع مختلف برای حمل و نقل و نگهداری مواد جامد شیمیایی، معدنی، پتروشیمی، گریس و... بر اساس استانداردهای جهانی تولید می‌گردند و بسته بندی بسیار خوب و مناسبی برای کلیه صنایع می‌باشند.
کلیه بشکه های مخروطی با درب رینگی همراه دستگیره اهرمی با چفت، قابل مهر و موم کردن بوده و بشکه هایی با ظرفیتهای 35 تا 70 لیتری برای تسهیل در جابجایی مجهز به دو عدد دستگیره بغل گوشواره ای نیز می‌باشند.
از مزایای بشکه های مخروطی سهولت در جابجایی و دپو بشکه های خالی به لحاظ قراردادن بشکه های خالی در داخل یکدیگر و کاهش هزینه حمل و نقل به میزان ۷۵% می‌باشد.
مزیت بشکه های فلزی
بشکه های فلزی، با داشتن خصوصیات زیر، مهم ترین و مطمئن ترین بسته بندی برای حمل ونقل و نگهداری مواد خطرناک(آتش زا) محسوب می‌شوند:
- بالاترین ضریب اطمینان برای پایداری مواد و محصولات و محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید
- دارای استحکام بالا برای نگهداری طولانی مدت مواد و مقاوم در برابر تغییرات درجه حرارت، رطوبت و فشار
- مناسب و ایمن برای حمل و نقل مواد آتش زا و ضد آتش بودن بشکه ها
- دارای عنوان ” استاندارد ” در تمام جهان
- سهولت جاگیری آن ها در کانتینرها
- در یک کانتینراستاندارد، ۴ بشکه درهر ردیف و ۸۰ بشکه درهر ستون آن بارگیری می‌شود
- دارای ظاهری زیبا و مناسب برای تبلیغ محصولات و برند ها
- دارای عنوان “دوستدار طبیعت” (قابل استفاده مکرر بعداز هر بار تخلیه مواد)
توصیه های لازم:
- بشکه ها را جهت جلوگیری از آلودگی و زنگ زدگی باید در فضای سرپوشیده و حتی الامکان بدور از رطوبت نگهداری کرد.
- حداکثر مدت مجاز نگهداری بشکه ها در فضای مناسب به شرح زیر می‌باشد.
- الف) داخل فنولیک یا اپوکسی فنولیک ۶ ماه
- ب) داخل رنگ (الکید ملامین) ۳ ماه
- پ) بدون رنگ داخل ۱۵ روز
- در مدت نگهداری، در پیچ های بشکه های دربسته و درب بشکه های رینگی باید کاملاً بسته باشد.
- با توجه به قابلیت انبساط مایعات در اثر گرما از پرکردن کامل بشکه های در بسته خود داری و متناسب با ضریب انبساط مایع، فضای خالی مورد نیاز لحاظ شود.
- به حداکثر وزن مجاز قابل حمل توسط بشکه های رینگی توجه نموده و اینگونه بشکه ها حداکثر تا مقدار ۵ سانتی متر (۲اینچ) مانده به در پر شوند.
- کاملاً دقت شودبه هنگام بارگیری و یا سوار و پیاده کردن بشکه ها در وسایل نقلیه بوسیله کارگر، لیفتراک و … به بشکه آسیبی نرسد.
- برای جابجایی و حمل و نقل بشکه های خالی و پر، بسته بندی مناسب انتخاب شود تا در اثر لرزش و تکان به محموله آسیبی نرسد.
- حتی الامکان از وسائط نقلیه مسقف برای حمل و نقل بشکه ها استفاده شود.
در کل می توانیم به این نتیجه برسیم که تولید بشکه ها باعث تسهیل در امر جابه جایی مواد شده و طبق استاندارد جهانی همه جا قابل استفاده و تأیید هستند.
منبع: گروه تأمین محتوای فولاد24