آلاینده‌های شیمیایی زیان‌آور در محیط کار

تقسیم‌بندی آلاینده‌های شیمیایی:

مواد التهاب آور و محرك: محلول در آب بوده و به‌سرعت جذب مخاط چشم و بینی و گلو شده و سوزاننده و تاول آور بوده و سطوح مخاط مرطوب را متورم می‌کند مثل آمونیاك، اسیدها و بازها. این مواد به خاطر التهاب ایجادشده به‌راحتی قابل احساس و تشخیص می‌باشند و باید فرد به‌سرعت از محل دور شده و اقدام به درمان نماید.

مواد خفقان‌آور: این مواد محلول در آب نیستند و در ابتدا هیچ علامت سوزش یا التهابی مشاهده نمی‌شود و لذا در مراحل ابتدایی تماس قابل‌تشخیص نیستند و پس از نفوذ در اعماق ریه و جذب در خون و بافت‌ها، به علت اختلافی که در اکسیداسیون نسوج پیش می‌آورند علائم خود را ظاهر می‌سازند. از این‌ رو تماس با این مواد می‌تواند بسیار خطرناك و کشنده باشد و شامل انواع زیر است:

• مواد خفقان‌آور ساده که موجب کاهش اکسیژن به‌طورجدی در هوای تنفسی و موجب خفگی می‌شوند مانند اتان.
• مواد خفقان‌آور شیمیایی که به طریق شیمیایی یکی از مراحل انتقال اکسیژن به بافت‌ها را از کار می‌اندازد مانند co که در اثر ایجاد ترکیب پایدار با هموگلوبین از ترکیب آن با اکسیژن جلوگیری می‌کند و باعث خفگی می‌شود.
• مواد بیهوشی آور و مخدر: اثر رخوت آور روی سلسله اعصاب مرکزی مانند هیدروکربورهای استیلنی، استرها،

گرد وغبار

گرد وغبار یکی از عوامل شیمیایی است که وارد محیط تنفسی شده و به نسبت قطر ذرات در قسمتی از دستگاه تنفسی رسوب‌کرده و در نهایت باعث بیماری‌های تنفسی می‌شود.

• درصورتی‌که گرد وغبار حاوي ذرات کریستالی سیلیس باشد، در دراز مدت ایجاد بیماری سیلیکوزیس می‌نماید.
• گرد وغبار اولیه: در اثر خردایش مواد، ریزش از داخل دستگاه‌ها، ریزش از روی نوار نقاله.
• گرد وغبار ثانویه: گردش مجدد گرد وغبار در محیط کار در اثر عدم جمع‌آوری گرد وغبار از روی زمین، گسترش گرد وغبار از محل تولید به سایر قسمت‌ها، تمیز نکردن دستگاه، خشک بودن محیط، وزش باد، عبور افراد و ماشین‌آلات و لیفتراك و ...
• تعیین و استفاده از محل مناسب غذاخوری: غذا نباید در مکان‌هایی که در معرض تماس با مواد شیمیایی و خطرناك، انواع بخار یا گرد وغبار هستند، قرار گیرد و باید از خوردن و آشامیدن در محیط‌های آلوده پرهیز شود. غذا بایستی در مکان‌های سربسته و پاك، نگهداری و مصرف شود و محل‌هایی برای استراحت و غذاخوری اختصاص یابد.

حدود مجاز تماس با عوامل زیان‌آور محیط کار

آلاینده‌های شیمیایی که به هر صورت وارد بدن شوند باعث بروز عوارض مختلف خواهند شد. میزان تحمل بدن انسان براي عناصر و ترکیبات مختلف تفاوت دارد و براي هر ماده شیمیایی حدود مجاز تماس شغلی تعریف می‌شود که در اثر تماس مداوم در مدت اشتغال فرد باعث بروز بیماري در او نشود.

TLV: میزان غلظت و حدود مجاز تماس شغلی که براي 8 ساعت کار تعیین‌شده است. درصورتی‌که کارگر در مدت اشتغال خود روزانه 8 ساعت با عامل زیان‌آور تماس داشته باشد، این تماس باعث بروز بیماري در او نخواهد شد.

STEL: حدود تماس براي زمان کوتاه( تا 15 دقیقه)، درصورتی‌که نیاز به ورود به محل و یا کاربر شرایط بیش از حدود مجاز شغلی(TLV )باشد حدود تماس براي زمان کوتاه تعیین‌شده که حداکثر 15 دقیقه است.

حدود تماس غیرقابل‌قبول: میزانی از غلظت مواد شیمیایی که تماس حتی براي یک ثانیه نیز ممکن است کشنده باشد و به‌هیچ‌عنوان اجازه ورود به چنین مکانی داده نخواهد شد.

ارائه اطلاعات مواد شیمیایی SDS یا MSDS (Material Safety Data Sheet)

از آنجا که هر فرد حق دارد و لازم است که مواد شیمیایی که با آن سروکار دارد را بشناسد و از خطرات آن آگاه باشد، ضروری است این اطلاعات روی برچسب ظروف مواد شیمیایی درج‌شده باشد و یا در بروشور همراه آن در اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد.

• درج اطلاعات ضروری و خصوصیات آلاینده‌های شیمیایی و محتواي مواد داخل قوطی‌ها، روی لیبل ها و برچسب‌ها، نظیر اطلاعات فیزیکی ( نقطه ذوب، نقطه‌جوش، درجه حرارت اشتعال).
• اطلاعات مربوط به اثرات فیزیولوژیک و میزان سمیت و مضرات آن، طبقه‌بندی (کلاس) خطر و سرطان‌زایی آن، علائم مسمومیت با مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده و محتوي در ظروف، اطلاع از خطرات مواد شیمیایی، امکان انتشار آن در هوا، میزان واکنش‌پذیری، شرایط انبارداری، شرایط دفع مواد زائد و وسایل حفاظت فردي مناسب با آن.
• کمک‌های اولیه لازم در صورت تماس با مواد شیمیایی و بروز علائم مسمومیت.
• نصب برچسب خوانا همراه علائم اختصاری روی ظروف مواد شیمیایی و اطلاعات تکمیلی در بروشور مربوطه.
• آشنایی با علائم و نشانه‌های استاندارد و جهانی هشدار برای مواد خطرناك، سمی، خورنده، قابل اشتعال و انفجار و رادیواکتیو روی ظروف مواد شیمیایی.