به فاصله کمتر از ۲۴ ساعت از اتفاق مهیب «شکسته شدن سد باطله واله» در برزیل بود که بهای سنگ‌آهن در بازارهای جهانی وارد یک فاز صعودی شد، اگرچه رشد قیمت فولاد صادراتی توسط کشورهای CIS با محوریت صادرات بیلت هم به‌صورت رفت و برگشتی به این روند افزایشی دامن زد و تاکنون کم‌‌و‌بیش این روند صعودی ادامه یافته اما افت قیمت‌های عصر دیروز ابهامات جدیدی را به این بازار وارد کرده است.
چند روز قبل از بسته شدن بازار چین به مناسبت عید شکوفه‌ها، شاهد آن بودیم که به‌طور ناگهانی سد باطله واله تخریب شد؛ سد باطله اصطلاحی است در معدنکاری یعنی بنایی احداث می‌شود تا در کنار آن باطله حاصل از معدنکاری جمع‌آوری شده تا هم هزینه‌ها را کاهش دهد و هم فعالیت‌های اصلی را تحت الشعاع قرار نداده و به افزایش هزینه‌ها منتهی نشود. اما این سد شکست و در نهایت حجم عظیمی از باطله به سمت اطراف سرازیر شد تا یکی از فجایع معدنکاری در سال‌های اخیر را رقم بزند. طی این اتفاق، شاهد تاثیرات این حادثه بزرگ در بازار جهانی سنگ‌آهن و افزایش ناگهانی قیمت سنگ‌آهن و گندله قبل از شروع این تعطیلات و حتی در زمان بسته بودن بازار چین بودیم؛ روز گذشته اولین روز کاری بازار چین بود و بازار سنگ‌آهن همچنان مثبت بود، جالب این است که تاثیری که افزایش قیمت سنگ‌آهن روی فولاد گذاشت سریع‌تر از پیش‌بینی‌های قبلی بود، چنانچه در این باره و در بازار جهانی گمان برده می‌شد که این افزایش قیمت با یک فاصله یک ماهه اعمال شود ولی در طول تعطیلات عید شکوفه‌ها افزایش قیمت در بازار رخ داد و شاهد آن بودیم که کشورهای CIS (کشورهای استقلال یافته شوروی سابق) قیمت شمش فولاد صادراتی خود را افزایش دادند، این در حالی است که فولادسازان چین از افزایش قیمت سنگ‌آهن و گندله خوشحال نیستند، چرا‌که با این اقدام حاشیه سودشان کاهش می‌یابد.
گفت‌وگو با کیوان جعفری‌طهرانی کارشناس ارشد بازارهای جهانی سنگ‌آهن و فولاد نشان دهنده آن است که روند مثبت بازارهای جهانی سنگ‌آهن تا پایان ماه مارس ادامه خواهد داشت و چشمانداز بازار پس از ماه مارس غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود. این کارشناس ارشد بازارهای جهانی سنگ‌آهن می‌گوید: انتظاری که از امروز به بعد در بازار وجود دارد این است که ضریب افزایش قیمت سنگ‌آهن و گندله سریع‌تر و بیشتر از افزایش قیمت فولاد باشد، تا زمانی که فولادسازان به یک تعادل قیمتی و یک توافق دست پیدا کنند، چنانچه با توجه به اینکه فولاد تولید شده، از سنگ‌آهن و گندله ارزانی بوده که پیش از این و در گذشته صورت گرفته است؛ ولی برای خرید جدید و تولیدات جدید طبیعتا باید قیمت را افزایش دهند که این موضوع به عرضه و تقاضا باز می‌گردد.
او گفت: با توجه به اینکه آرام آرام از ماه مارس، پروژه‌های ساخت و ساز در چین شروع می‌شود و در ماه آوریل، ژوئن و جولای شاهد فعالیت‌های ساخت و ساز هستیم و بازار سنگ‌آهن و فولاد در این برهه تحرک خوبی دارد، اگرچه تداوم این روند پیش‌بینی‌ها اندکی سخت‌تر خواهد بود، در واقع درخصوص اینکه تا چه زمانی بازار به همین منوال باقی خواهد ماند باید گفت این روند تا پایان ماه مارس ادامه خواهد داشت و در ادامه از ماه آوریل روند بازار قابل پیش‌بینی نخواهد بود. درست است که واله وضعیت فورس ماژور (شرایط ویژه) اعلام کرده و برای تامین سنگ‌آهن و گندله مشتریانش در سه ماه اول و دوم سال با مشکل مواجه است، ولی نباید فراموش کرد که بقیه تولیدکنندگان جهانی اعم از استرالیا و هند از این فرصت به نفع خود استفاده خواهند کرد، چنانچه هند سه روز قبل اعلام کرد که تولید سنگ‌آهن و به همان نسبت صادراتش را افزایش خواهد داد؛ در واقع حادثه واله فرصتی را در اختیار تولیدکنندگان و در راستای مصلحت‌ها و منافع تجاری بقیه کشورهای تولید‌کننده سنگ‌آهن قرار خواهد داد.
طهرانی افزود: اثرات شکسته شدن سد باطله واله در بازارهای جهانی هنوز ماندگار است، این در حالی است که شرکت واله انتظار نداشت که دولت برزیل عکس‌العمل شدیدی در مقابل واله نشان دهد، چنانچه در حادثه معدن سامارکو که نوامبر ۲۰۱۵ رخ داد، وسعت حادثه ۵ برابر حادثه اخیر بود، ولی عکس‌العمل دولت وقت برزیل به شدت حال حاضر نبود، این در حالی است که اثرات و تخریب‌های زیست محیطی گسترده‌تری را در آن حادثه شاهد بودیم؛ در این باره مقدار جریمه‌ای که دولت وقت برای شرکت سامارکو تعیین کرد بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار و بیشتر بود. در آن حادثه بی.اچ.بی.بیلتون و واله به این جریمه اعتراض کردند هرچند در آخر مشخص نشد که آیا این مقدار به دولت پرداخت شد یا خیر. در حادثه اخیر واله، دولت برزیل به شدت برخورد کرد و تکرار این حادثه را شامل جریمه‌های شدیدتری اعلام کرده است، در ادامه واله در یک اقدام داوطلبانه اعلام کرد که باقی سدهای باطله‌اش را ظرف مدت سه سال آینده خواهد بست. حتی اخبار جدیدی اعلام شده که دولت برزیل آنقدر روی این موضوع حساس شده و تمرکز کرده است که روی پروژه‌های گندله‌سازی فعال واله در برزیل در راستای سیستم انتقال آب که در این پروژه‌ها هست، حرکت‌های نظارتی خیلی شدیدی اعمال کرده است، چنانچه هرکدام از این پروژه‌های فعال اگر نتوانند به استانداردهای زیست محیطی لازم برسند باید تعطیل شوند. طهرانی افزود: شرکت واله تاکنون در رابطه با پروژه‌های گندله‌سازی فعالش توانسته نظر و نیازهای دولت وقت را از نظر قوانین محیط زیستی تامین کند، با این حال این اخبار روی بازار تاثیر گذاشته و جو روانی شدیدی ایجاد کرده است، این تاثیرات در ادامه و در ماه فوریه و مارس تداوم خواهد داشت.
مشکلات صادراتی سنگ‌آهن و فولاد ایران
صادرکنندگان فولاد ایران در ماه‌ها و روزهای طی شده از تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی علیه ایران با مشکلات ریز و درشت زیادی دست و پنجه نرم کرده‌اند که در این باره و طی هفته‌های اخیر برجسته‌ترین مشکلی که مطرح می‌شود، موضوع گواهی از مبدا است؛ چنانچه گواهی مبدا ایران روی محموله‌های صادراتی تاثیر می‌گذارد و باید به فکر یافتن راه‌حلی برای جایگزین کردن گواهی مبدا از کشور دیگر باشند که این کشور باید هم، دوست و هم همسایه ایران باشد و این دو فاکتور را همزمان داشته باشد، موضوع دیگر اما بارنامه دریایی است که به علت تحریم‌ها صدور آن با مشکل مواجه است. در این باره طهرانی به‌عنوان فعال حوزه سنگ‌آهن گفت: هرچند افزایش کرایه حمل دریایی هم یکی از معضلات موجود است و افزایش این کرایه موجب کاهش قیمت فوب کالا می‌شود، ولی این موضوع راه‌حل دارد، ولی در مقابل مسائل تحریمی دیگری که صادرکنندگان سنگ‌آهن و فولاد با آن درگیر هستند باید چاره‌‌ای اساسی اندیشید، در این میان مشکل گواهی مبدا به شدت مشکل بارنامه‌های دریایی نیست به این دلیل که گواهی مبدا را خریدارانی که از ایران خرید می‌کنند، می‌پذیرند که از کشورهای دیگر باشد یا گواهی مبدا روی سربرگ شرکت صادر شود، ولی بارنامه دریایی با مشکلات سفت و سخت‌تری مواجه است. ابهامات موجود در مورد دورنمای بهای سنگ آهن و کاهش نرخ در ساعات پایانی دیروز باز هم مورد بررسی قرار خواهد گرفت اگرچه تاکنون این بازار موفقیت‌های بزرگی را کسب کرده است.
منبع: دنیای اقتصاد