با شروع فصل گرما بازار ارز روبه سردی رفت؛ به طوریکه نرخ ارز که تا اواخر خرداد ماه بر پایه ۱۳ هزار تومان قرار داشت، اما دیروز در پایان وقت بازار با نرخ زیر ۱۲ هزار تومان مورد معامله قرار گرفت.
کاهش نرخ ارز در بازار باعث کاهش تقاضای آن شده است و برخی کارشناسان عنوان می‌کنند دلیل اصلی کاهش نرخ مربوط به اقدامات بانک مرکزی در حوزه مدیریت ارزی کشور است. به گفته کارشناسان نرخی که برای دلار تا همین چند ماه پیش اعلام می‌شد و مورد معامله قرار می‌گرفت نرخی غیر واقعی بود و اکنون نرخ متناسب با واقعیت‌های اقتصادی تعیین می‌شود.
کارشناسان اقتصادی معتقدند اقدامات بانک مرکزی و سیاست‌هایی که در این زمینه به کار گرفته باعث شده نرخ ارز کاهش چشمگیری داشته باشد که نظرات آن‌ها را در ادامه می‌خوانید.
کاهش تورم انتظاری
مهدی صادقی شاهدانی، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) با تاکید بر اینکه عرضه ارز در بازار باعث کاهش قیمت شده است تصریح کرد: عرضه و تقاضای هر کالایی زمانی که از تعادل خارج می‌شود افزایش قیمت را به دنبال دارد و نرخ ارز هم به دلیل عرضه اندک آن و سیاست‌های نادرستی که به کار گرفته شد افزایش قیمت زیادی را تجربه کرد.
وی با بیان اینکه در یکماهه گذشته نرخ ارز روند کاهشی داشته است افزود: در یک ماهه گذشته با افزایش عرضه ارز در بازار بانک مرکزی توانست به صورت مدیریت شده قیمت را کنترل کند و اجازه کاهش یکباره قیمت را ندهد. به این دلیل که کاهش یکباره قیمت دوباره افزایش نرخ را به دنبال خواهد داشت.
صادقی شاهدانی با اشاره به اینکه صادرات غیر نفتی کشور افزایش داشته است تصریح کرد: افزایش صادرات غیرنفتی و همچنین بازگرداندن ارز حاصل از این صادرات در سامانه نیما از مهمترین عوامل کاهش نرخ در بازار است. در گذشته به دلیل اعمال قیمت‌های پایین صادرکنندگان حاضر به بازگرداندن ارز خود انتقال آن به سامانه نیما نبودند، اما ظاهرا بانک مرکزی نظارت‌های خود را در این زمینه تقویت کرد و طبق بررسی‌ها مشخص شده که تزریق ارز در سامانه نیما بیشتر شده و واردکنندگان مشکلی در دریافت این ارز ندارند.
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) به عوامل غیر اقتصادی کاهش نرخ ارز اشاره کرد و گفت: در گذشته افراد به منظور حفظ ارزش پول خود وارد بازار ارز می‌شدند، اما این تورم انتظاری با اقداماتی که انجام شده کاهش یافته و سرمایه گذارانی که قبلا وارد این بازار شده بودند اکنون فروشنده ارز هستند. به بیان بهتر افراد برای حفظ ارزش پول خود دارایی خود را تبدیل به کالا می‌کردند و مهم نبود که این کالا طلا باشد یا مسکن و خودرو.
این اقتصاددان با بیان اینکه بازار سرمایه توانسته نقش خود را در اقتصاد ایفا کند ادامه داد: در چند ماه گذشته بازار سرمایه توانسته جایگاه خود را در اقتصاد پیدا کند و علاوه بر جذب سرمایه‌های کلان نسبت به جذب سرمایه‌های خرد نیز برنامه‌هایی را ارائه دهد که نتیجه آن اکنون مشخص شده است.
صادقی شاهدانی معتقد است، افزایش تورم تقاضای کاذب در جامعه ایجاد می‌کند و قیمت‌ها بیشتر از میران تورم رشد می‌کند که این موضوع به تورم انتظاری جامعه باز می‌گردد. شواهد نشان می‌دهد عرضه ارز که مهمترین مولفه در اقتصاد ایران برای تعیین نرخ کالا‌های وابسته به مواد اولیه خارجی است توانسته قیمت را تاحد زیادی کاهش دهد.
بانک مرکزی به جایگاه اصلی خود بازگشته است
یکی از مقامات بانک مرکزی که حاضر به درج نام خود در این گزارش نشد به خبرنگار ما گفت: از ابتدای امسال بانک مرکزی نقشه ارزی خود را ترمیم کرد و در بخش درهم آنقدر خود را تقویت کرد که امارات دیگر توانی برای اعمال تحریم‌ها نداشت و ناچار مجبور به عقب نشینی شد.
وی افزود: این سیاست بانک مرکزی در شرق آسیا و عراق نیز ادامه یافت و همین موضوع موجب دسترسی بیشتر کشور به منابع ارزی خود شد. به طوریکه منابع ارزی در آن کشور‌ها را به سامانه نیما منتقل کرد که با انجام این کار هم نرخ نیما افزایش یافت و هم نرخ ارز در بازار آزاد پایین آمد.
این مقام مسؤول ادامه داد: از سوی دیگر باید توجه داشت که چشم انداز مثبتی که بر اقتصاد ایران در مورد بازار ارز وجود داشت در کنار عرضه مناسب تقاضا کاهش یافت و تنها افرادی باقی ماندند که واردکننده اصلی بودند.
وی با بیان اینکه بانک مرکزی از کاهش ناگهانی نرخ ارز جلوگیری کرد تاکید کرد: کاهش ناگهانی نرخ ارز باعث می‌شود تا دلالان بتوانند با تعیین نرخ یکباره میزان ارز موجود در بازار را جمع آوری کنند و دوباره عاملی شوند برای افزایش قیمت، اما بانک مرکزی به صورت مدیریت‌شده نرخ ارز را کاهش داد.
این مقام مسؤول افزود: افرادی که از ابتدای امسال وارد بازار شدند نه‌تن‌ها به سرمایه آن‌ها افزوده نشد بلکه از این سرمایه گذاری زیان کردند؛ ظاهرا بازگشت سرمایه گذاری به عنوان سپرده‌های بانکی مورد توجه سرمایه داران قرار گرفته است؛ چون روند کاهش قیمت ادامه دارد.
افزایش نرخ از کجا شروع شد؟
افرادی که از ابتدای امسال به منظور سرمایه گذاری وارد بازار ارز شدند حدود ۳ درصد تاکنون زیان نصیبشان شده است این در حالی است که نرخ ارز در سال گذشته حدود ۴۰۰ درصد سود داشت و از حدود ۴۰۰۰ تومان به بیش از ۱۶ هزار تومان رسید و مورد معامله قرار گرفت. در آن زمان بانک مرکزی به منظور کنترل بازار منابع زیادی وارد بازار کرد که همه این منابع توسط دلالان بلعیده شد.
از سوی دیگر سیاست‌های ارزی دولت مانند اعلام ارز تک نرخی ۴۲۰۰ تومان باعث شد تا منابع زیادی از کشور به منظور تامین نیاز متقاضیان هدر برود. با خروج آمریکا از برجام نرخ دلار روند فزاینده‌ای به خود گرفت به طوریکه دولت و بانک مرکزی نتوانستند این بازار را مدیریت کنند و تقاضای هیجانی شکل گرفت.
حدود یکسال پیش، ولی ا... سیف، دوره پنج ساله تصدی‌اش در بانک مرکزی به پایان رسید و دلار را با نرخ ۹۲۰۰ تومان به رئیس کل جدید بانک مرکزی عبدالناصر همتی تحویل داد. زمانی همتی وارد ساختمان شیشه‌ای میرداماد شد وعده‌هایی را برای کنترل نرخ ارز داد و سیاست‌هایی که قبلا اجرا شده بود باعث شده بود تا زمام امور از دست بانک مرکزی خارج شود.
به همین دلیل سیاست‌هایی که همتی در نظر داشت بازار را به کنترل بانک مرکزی در بیاورد حدود شش ماه طول کشید.
بازگشت ارز حاصل از صادرات
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید ذخایر اسکناس بسیار مناسب است و فعالان بازار هم، خبر از پیاده‌سازی برخی تاکتیک‌ها از سوی بازارساز برای کنترل بازار می‌دهند.
در عین حال بسیاری از معامله گران نیز به این نتیجه رسیده اند که تغییرات نرخ ارز در دامنه مشخصی نوسان دارد و کاهش یا افزایش شدید برای آن متصور نیست. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که ظرف یک هفته تا ۱۰ روز گذشته قیمت دلار حداقل تا ٦٠٠ تومان کاهش یافته است؛ به نحوی که در نیمه تیرماه قیمت هر دلار در سطح بازار با اختلاف صد تا ١٥٠تومانی نسبت به صرافی‌های بانکی به ١٣١٠٠تومان رسیده بود که دیروز تا ١٢٥٠٠ تومان هم کاهش را تجربه کرد.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز به تازگی اعلام کرده که فروش نفت ایران رو به افزایش است و همین امر کانال استفاده از دلار‌های ناشی از فروش نفت را در اختیار بخش‌های وارداتی متناسب با اولویت‌های دولت قرار خواهد داد و خواه ناخواه بخشی از نیاز‌های ارزی از بازار خارج شده و حجم تقاضا کاهش خواهد یافت. یکی دیگر از نکاتی که در سخنان رئیس کل بانک مرکزی اشاره شده و به طور قطع در سیگنال دهی به بازار نیز اثرگذار خواهد بود، موضوع تسهیل در بازگشت ارز حاصل از فروش نفت است که در کنار سرعت گرفتن در بازگشت ارز صادراتی می‌تواند آرامش بازار را بیشتر کند.
دلار حدود ۲۰۰۰ تومان ارزان شد
در روز‌های پایانی سال گذشته، صرافی‌های مجاز بانک مرکزی هر دلار آمریکا را به قیمت ۱۲ هزار و ۹۰۰ تومان و هر یورو را ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومان می‌خریدند.
نرخ دلار در ابتدای اردیبهشت امسال، در صرافی‌های مجاز بانک مرکزی به ۱۳ هزار و ۹۰۰ تومان و یورو به ۱۵ هزار و ۷۰۰ تومان رسید. یک ماه بعد، قیمت ارز در همان حدود باقی ماند و این صرافی‌ها، دلار آمریکا را به قیمت ۱۳ هزار و ۹۵۰ تومان و یورو را ۱۵ هزار و ۸۵۰ تومان فروختند. اما پس از آن قیمت ارز رفته رفته کاهش یافت تا جایی که امروز قیمت هر دلار آمریکا در صرافی‌های مجاز بانک مرکزی کمتر از ۱۲ هزار تومان و یورو کمتر از ۱۴هزار‌تومان است.
برخورد با دلالان و خروج آن‌ها از بازار
مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران در مورد دلایل کاهش نرخ ارز به جام‌جم گفت: دلیل ثبات نرخ ارز خروج دلالان و سفته‌بازان از این بازار است. وی افزود: در گذشته تصمیمات دولت به گونه‌ای بود که دلالان به راحتی می‌توانستند تعیین کننده نرخ باشند. به‌طوری‌که دولت با اعلام نرخ‌های غیر واقعی قصد داشت به بازار آرامش دهد در حالی که اوضاع بدتر می‌شد و همه منابع بانک مرکزی برای کنترل نرخ هدر می‌رفت.
خوانساری با اشاره به اینکه سیاست‌های بانک مرکزی در دوره ریاست قبلی مورد قبول فعالان اقتصادی نبود تصریح کرد: تزریق ارز برای اینکه دولت ثابت کند قیمتی که اعلام کرده کارشناسی است باعث می‌شد تا منابع زیادی هدر برود، اما اکنون بانک مرکزی تصمیم گرفته در بالاترین نرخ ارز خود را عرضه کند و در پایین‌ترین نرخ ارز را بخرد. همین موضوع باعث شده تا دلالان دیگر جایی در این بازار نداشته باشند و اقدام بانک مرکزی بسیار هوشمندانه و درست است. رئیس اتاق بازرگانی تهران به پرسش خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا کاهش قیمت ارز ادامه دارد با خیر پاسخ داد: اگر بانک مرکزی سیاست خود را در مورد نرخ ارز تغییر ندهد قطعا همین روند ادامه خواهد داشت تا جایی که نرخ به حد واقعی خود برسد.
خوانساری با تاکید بر اینکه کنترل بانک مرکزی در بازار ارز زیاد شده گفت: واقعی‌کردن تقاضا باعث شد نرخ در سامانه نیما واقعی شود و صادرکنندگان ارز خود را به این سامانه منتقل کنند. اکنون فاصله زیادی بین نرخ سامانه نیما و بازار آزاد وجود ندارد، اما زمانی که نرخ بازار آزاد حدود ۱۵ هزار تومان بود و نرخ سامانه نیما ۸۰۰۰تومان می‌شد مشخص است که بازگشت نرخ ارز حاصل از صادرات سودی برای صادرکننده به دنبال ندارد. این در حالی است که عرضه ارز در سامانه نیما باعث شده تا نرخ در بازار آزاد کاهش‌یابد.
فاصله گرفتن از بحران ارزی ۴۲۰۰ تومانی
محمدرضا پورابراهیمی، عضو کمیسون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: عوامل متعددی در به تعادل رسیدن نرخ ارز در شرایط کنونی اثرگذار بودند، یکی افزایش بی‌رویه و غیرمنطقی نرخ ارز در سال گذشته بود که طبیعتا ناشی از سوء مدیریت بانک مرکزی و سیاست‌های غلط دولت در اعلام نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی بود که بحران ارزی در کشور را ایجاد کرد.
وی افزود: این بحران ارزی و سیاست‌های غلط سبب شد فضای کشور به سمتی برود که به جای منطق اقتصادی، فضای روانی بر مولفه‌های اقتصادی خصوصا بازار ارز حاکم شود، به طوری که تعیین نرخ ارز در خیابان و جلوی صرافی‌ها کار را به جای رساند که آرام آرام پیش بینی‌ها حاکی از آن بود که نرخ ارز به بیش از ۲۰هزار تومان خواهد رسید.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار کرد: بنابراین نابسامانی سال ۹۷ و سیاست‌های غلط اقتصادی دولت سبب شد عدد غیرمنطقی در اقتصاد کشور در خصوص برابری واحد پولی کشور با ارز‌های خارجی ایجاد کرد.,/p>
پورابراهیمی تاکید کرد: دومین موضوع به تراز مثبت بازرگانی ایران به‌رغم تمام تحریم‌های که آمریکایی‌ها در سال۹۷ بر کشور تحمیل کردند، بر‌می‌گردد آمریکایی‌ها پیش بینی می‌کردند این تراز منفی خواهد شد یعنی منابع ارزی بابت صادرات کمتر از میزان واردات شود، ولی این امر صورت نگرفت و در پایان سال گذشته حدود ۲.۲ دهم میلیارد دلار میزان تراز بازرگانی مثبت شد، این تراز به جز منابع نفتی کشورمان است.
وی افزود: البته در شرایط غیر تحریمی ۴۰تا۴۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داریم که با ۴۵ میلیارد صادرات نفتی سالانه صادراتمان نزدیک به ۹۰ میلیارد دلار می‌رسد، با این حال در شرایط تحریمی صادراتمان کاهش یافته، ولی هنوز ترازمان بازرگانی‌مان مثبت است، در نتیجه آمریکا نتوانسته به اهداف خود برسد.
وی تصریح کرد: تغییر در سیاست‌های ارزی دولت توسط بانک مرکزی در پایان ۹۷ و ابتدای ۹۸ به اجرا درآمد و تغییر در مدیریت بانک مرکزی به این امر کمک کرد، از طرف دیگر ابزار‌های کنترل حجم نقدینگی و برآیند نقل و انتقالات وجوه در نظام پولی کشور نیز در این امر تاثیر ویژه‌ای داشت.
منبع: جام جم