در حالی که ظرف ۶ ماه ابتدایی امسال بهای ارز آزاد در کشور افزایشی ۶۶ درصدی داشت، قیمت هر کیلوگرم میلگرد در این مدت رشد ۹۶ درصدی و هر کیلوگرم تیرآهن افزایشی ۱۳۷ درصدی را تجربه کردند به‌گونه‌ای که نرخ هر کیلوگرم میلگرد از ۶هزار تومان در ۲۵ فروردین به ۱۱ هزار و ۸۰۰ تومان در پایان شهریور ماه و بهای هر کیلوگرم تیرآهن نیز از ۶ هزار و ۶۵۰ تومان به ۱۵ هزار و ۸۰۰ تومان در آخرین روز شهریور ماه رسید. چنین افزایش افسار گسیخته‌ای در قیمت این محصولات در اثر ورود نقدینگی‌های سرگردان به این بازار با هدف حفظ ارزش نقدینگی افراد از اثرات رشد تورم بوده است. اما با توجه به نبود تقاضای مصرفی بازار مقاطع فولادی و با توجه به بالاتر بودن نرخ رشد بهای این محصولات نسبت به رشد نرخ ارز امکان تعدیل در این بازار به‌قوت وجود دارد. علاوه بر افزایش قیمت در بازار آزاد، نرخ پایه و میانگین قیمت معامله شمش فولاد در رینگ بورس کالا نیز ظرف ۶ ماه ابتدای امسال رشدی قابل توجه داشت. اگرچه نرخ پایه براساس ارز نیمایی در بورس کالا تعیین می‌شود، اما نرخ ارز آزاد مبنایی برای میزان رقابت در این بازار است.
بازارهای کالایی از اثرات ورود نقدینگی در امان نماندند
روند رو به رشد نرخ ارز ظرف ماه‌های ابتدایی امسال در شرایطی که نقدینگی سرگردان قابل توجهی در کشور وجود داشت، باعث شد بسیاری از بازارها ازجمله طلا، خودرو، مسکن، بازار سرمایه و حتی بازارهای کالایی با سرریز شدن نقدینگی با هدف حفظ ارزش پول و شبه پول از اثرات تورمی روبه‌رو شوند که این سرریز شدن نقدینگی کفه تقاضا را در بازارها نسبت به عرضه به شدت قوی کرد و عاملی در جهت افزایش قیمت‌ها شد. اگرچه افزایش نرخ در اثر رشد تقاضا در هر بازاری منطقی به‌شمار می‌رود، اما به‌نظر می‌رسد افزایش ایجاد شده در نرخ برخی کالاها از جمله کالاهای سرمایه‌ای و غیر سرمایه‌ای حتی فراتر از رشد نرخ ارز بود. درواقع سیل تقاضا برای خرید، بدون در نظر گرفتن جوانب کار در برخی بازارها باعث شد افراد برخی کالاها را با نرخی فراتر از ارزش واقعی حتی با احتساب تورم و رشد نرخ ارز خریداری کنند. از همین‌رو احتمال تعدیل در این بازارها به قوت وجود دارد.
نرخ پایه بر اساس ارز نیمایی، رقابت بر اساس دلار آزاد
افزایش نرخ کالاهای پایه، در رینگ بورس کالا و بازار آزاد، ظرف ۶ ماه ابتدایی امسال در زمره داغ‌ترین اخبار و البته موضوع گلایه بخش قابل توجهی از جامعه شامل تولیدکنندگان پایین‌دستی و مصرف‌کنندگان بوده است. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از روند تغییرات نرخ ارز آزاد و نیمایی و مقایسه آن با قیمت پایه شمش فولاد و میانگین نرخ معامله آن در رینگ معاملاتی بورس کالا در ۶ ماه ابتدایی امسال حاکی از آن است که عموما در مواقعی که فاصله نرخ ارز آزاد و نیمایی زیاد می‌شود، قیمت معامله محصولات نیز از نرخ پایه فاصله می‌گیرد. اگرچه نرخ پایه شمش براساس نرخ شمش صادراتی فوب خلیج فارس و ارز نیمایی تعیین می‌شود، اما از آنجاکه قیمت این محصول در بازار آزاد مطابق با قیمت آن براساس ارز آزاد است، متقاضیان حاضر در بورس، حاضر به رقابت تا سقف قیمتی براساس نرخ ارز آزاد هستند.
درواقع افزایش نرخ ارز آزاد سیگنالی برای رشد رقابت و فاصله گرفتن بیشتر نرخ قیمت پایه از قیمت معامله محسوب می‌شود. همچنین در این میان، متقاضیانی که امکان خرید محصول از بورس کالا را پیدا کنند به خودی خود از تفاوت قیمت ارز آزاد و نیمایی منتفع می‌شوند. چنین روندی بیانگر آن است که بازار از تصمیمات دستوری در تعیین نرخ ارز تبعیت نمی‌کند و حتی با پایین نگه داشتن نرخ ارز نیمایی با دستور نمی‌توان بازار را کنترل کرد، بنابراین تفاوت نرخ ارز آزاد و نیمایی تنها زمینه ایجاد رانت را برای تولیدکنندگانی فراهم می‌کند که امکان خرید از بورس را پیدا می‌کنند. از همین‌رو سیاست نزدیکی دو نرخ ارز و درواقع رفتن به سمت تک نرخی شدن، تصمیمی درست و عاملی در جهت کاهش رانت‌پراکنی به‌شمار می‌رود.
تعدیل در انتظار بازار مقاطع
بررسی روند قیمتی میلگرد در بازار آزاد و مقایسه آن با نرخ ارز از ابتدای امسال تا پایان شهریور حاکی از آن است که بهای این محصول متناسب با تغییرات نرخ ارز آزاد تغییر می‌کند. اما در برهه‌هایی از زمان سرعت رشد نرخ میلگرد حتی از سرعت رشد نرخ ارز نیز فراتر رفته است. در حالی که نرخ ارز آزاد از ۲۵ فروردین تا ۳۱ شهریور افزایش ۶۶ درصدی داشت، نرخ هر کیلوگرم میلگرد در بازار آزاد در همین زمان افزایش ۹۶ درصدی پیدا کرده است. رشدی بالاتر از نرخ ارز، زنگ هشداری برای تجار بازار آهن بوده و نمایانگر آن است که این افزایش قیمت ایجاد شده در بازار حتی با نرخ ارز نیز توجیه‌پذیر نیست. بنابراین احتمال ریزش قیمت مقاطع فولادی در نرخ فعلی ارز وجود دارد. درواقع حتی اگر دلار مبنای قیمت مقاطع نیز بود، این بازار افزایش بالاتر از تغییرات نرخ ارز داشته و برای واقعی شدن بها باید تعدیل در آن صورت گیرد.
در کنار رشد فراتر نرخ میلگرد نسبت به نرخ ارز آزاد، رسیدن به فصل پاییز که اتمام زمان ساخت‌وساز در ایران به‌شمار می‌رود، می‌تواند عاملی در جهت تعدیل بهای مقاطع فولادی باشد. بررسی بازار آزاد تیرآهن حاکی از آن است که این بازار ظرف ۶ ماه ابتدایی امسال رشدی به مراتب فراتر از رشد نرخ ارز و حتی میلگرد داشته است. قیمت هر کیلوگرم تیرآهن در ۲۵ فروردین امسال برابر ۶ هزار و ۶۵۰ تومان بوده که با افزایشی ۱۳۷ درصدی به ۱۵ هزار و۸۰۰ تومان در ۳۱ شهریور رسیده است. درحالی که نرخ ارز در این زمان افزایش ۶۶ درصدی و بهای میلگرد رشد ۹۶ درصدی داشته، شاهد هستیم که بازار تیرآهن افزایشی به مراتب بیشتر را تجربه کرده است. علت اصلی این موضوع را باید در بازار عرضه و تقاضا برای این محصول جست‌وجو کرد. برخلاف میلگرد که تولیدکنندگان متعددی برای آن در کشور وجود دارد، تعداد مجموعه‌هایی که تیرآهن تولید می‌کنند، بسیار محدودتر بوده و همین موضوع باعث می‌شود در زمان ورود نقدینگی به بازار، تیرآهن که به نسبت میلگرد عرضه محدودتری دارد از استقبال بیشتری برخوردار شده و رشدی فراتر داشته باشد. البته در بازار تیرآهن نیز مانند بازار میلگرد، تقاضای مصرفی وجود ندارد و همین موضوع باعث می‌شود که احتمال ریزش قیمت در این بازار نیز وجود داشته باشد.
دنیای اقتصاد