در برهه‌های مختلف زمانی در طول چهل سال گذشته کشور و بر اساس شرایط سیاسی، مراودات بین‌المللی و نیازهای داخلی، همواره مبحث بومی‌سازی به عناوین مختلف در موضوعات و تخصص‌های گوناگون تکرار و روی آن تاکید و متعاقبا فراموش شده است. بومی‌سازی در حقیقت فرآیندی است که طی آن یک محصول یا تکنولوژی برای کار در یک محیط خاص آماده می‌شود. این فرآیند شامل مراحل متفاوتی است و در آن باید موارد بسیاری را در نظر داشت.
مهم‌ترین نکته در مبحث بومی‌سازی، تفاوت بنیادین آن با قطع ارتباط با دنیای بیرونی و مراودات بین‌المللی است. متاسفانه در بسیاری از مواقع متخصصان، بومی‌سازی را در گرو قطع هرگونه ارتباط با دیگر کشورها دانسته‌اند که کاملا اشتباه است و قطعا توانمندسازی و بومی کردن همواره در همکاری‌های صحیح و هدفمند بین‌المللی پیگیری و ایجاد می‌شود. بومی‌سازی در صنایع، حقیقتا فرآیندی است که نیاز به نقشه راه دارد و غایت آن استفاده بهینه از همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد امکان تولید محصول و تکنولوژی‌های مربوط به آن به اشکال مختلف در داخل است. از سویی دیگر، بخش مهمی از فرآیند بومی‌سازی، ایجاد فرهنگ صحیح و عمیق در مدیران تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر است تا با قبول توانمندی‌های واقعی داخلی در حوزه‌های مختلف، با ایجاد مسیر درست برای آنها و چراغ راه، در ریسک‌های احتمالی شریک شوند و امکان توسعه توانمندی‌های داخلی را فراهم آورند.
صنعت فولاد نیز همچون بسیاری دیگر از صنایع کشور، امروزه با موضوع بومی‌سازی دست و پنجه نرم می‌کند؛ اما فرق بسیار مهم این صنعت با دیگر صنایع؛ اهمیت صنعت فولاد به‌عنوان یک صنعت مادر و استراتژیک است که لزوم توجه دوچندان به آن را بیش از پیش نمایان می‌سازد. نیاز این صنعت به برخی از مواد اولیه خارجی در تولید محصولات فولادی، همچنین برخی از تکنولوژی‌های مورد استفاده در این صنعت و لزوم به‌روزرسانی این تکنولوژی‌ها مطابق با دانش روز دنیا مواردی است که در مبحث بومی‌سازی صنعت فولاد مورد توجه واقع می‌شوند. در راستای بومی‌سازی صنعت فولاد که در واقع بسیار مفید و لازم است و نتایج ارزشمندی را برای کشور به همراه خواهد داشت، موارد مهمی باید مدنظر قرار گیرند تا این موضوع با داشتن اهداف کیفی و کمی مشخص و دقیق و پایش به موقع آنها از مسیر شعار خارج و به ورطه عمل وارد شود.
- جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی پیوسته برای مدیران ارشد تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر، همچنین اندیشمندان و متخصصان جوان به منظور آشنایی هر چه بیشتر با فرهنگ بومی‌سازی، آگاهی از مسیر صحیح آن و اهداف عالیه مربوطه به همراه تبیین دقیق نیازهای زیرساختی برای تقویت و رشد بومی‌سازی تا جایی که مفهوم این واژه به همراه متعلقات آن دارای تعریف واحدی در همه اذهان باشد.
- شناسایی دقیق محصولات و تکنولوژی‌هایی که هم اکنون نیاز به بومی‌سازی دارند. این به آن معناست که تمامی محصولات و فرآیندهای مورد استفاده برای تولید محصول فولادی، از نقطه صفر تا محصول نهایی، بررسی و در تمامی این فرآیند، همه محصولات و تکنولوژی‌هایی که به نحوی بخشی از آنها بومی نیست، شناسایی شوند.
- شناسنامه‌دار کردن محصولات و تکنولوژی‌ها بر اساس میزان وابستگی خارجی از یکسو و اهمیت استراتژیک آنها از سویی دیگر. در این مرحله تمامی موارد شناسایی شده در مرحله پیشین بر اساس فاکتورهای مشخص همچون میزان وابستگی خارجی یا اهمیت جایگاهی محصول یا فرآیند مربوطه، شناسنامه‌دار می‌شوند.
- اولویت‌بندی و توجه منصفانه و متعادل به همه گروه‌های محصولات و تکنولوژی‌ها بر اساس ویژگی‌های از پیش تعیین شده همچون اهمیت ارزش ارزی یا اهمیت استراتژیک محصول مربوطه. در این مرحله فارغ از عوامل دیگر باید همه محصولات و فرآیندهای شناسنامه‌دار شده بر اساس امتیازات آنها اولویت‌بندی شوند. در حقیقت در این بخش کالا یا فرآیندی که بخش مهمی از آن تا به امروز بومی شده و از سوی دیگر هزینه ارزی بسیار زیادی را برای وارادت به کشور تحمیل می‌کند در اولویت برای بومی‌سازی قرار می‌گیرد.
- تهیه نقشه راه برای هر کدام از محصولات و فرآیندها بر اساس نیازهای کشور در برهه‌های زمانی مختلف به این مفهوم که در تمامی بازه‌های زمانی و شرایط سیاسی و اجتماعی مختلف، تولید مواد اولیه مورد نیاز و تکنولوژی‌های مربوط به یک صنعت لزوما به‌صورت کامل در راستای منافع ملی نخواهد بود. چگونگی استفاده از صنعت بومی شده در شرایط مختلف، عامل بسیار مهم دیگری است که عدم توجه درست به آن حتما به تضییع منابع ملی منجر خواهد شد. به‌عنوان مثال، نحوه برخورد فرهنگ بومی‌سازی با محصولاتی که تولید آنها در کشور به خودی خود قابلیت رقابت بین‌المللی دارد با محصولاتی که در شرایط خاص سیاسی و اجتماعی ممکن است با تحریم‌ها روبه‌رو شود قطعا متفاوت خواهد بود.
- پیگیری نقشه راه تهیه شده، در بازه‌های زمانی مشخص با آگاهی از نشانه‌های صحیح.
- بازنگری‌های بجا در نقشه راه بر اساس نتایج حاصله و عکس‌العمل‌های به‌موقع بر اساس اتفاقات مختلف.
حقیقتا فرهنگ بومی‌سازی موضوعی پویاست که در طول زمان به‌عنوان موضوعی مهم در کنار یک صنعت پیگیری می‌شود و قطعا فرآیندی پایان‌پذیر نخواهد بود. این فرنگ نه به مفهوم قطع همه ارتباطات بین‌المللی است و نه تولید همه محصولات و فرآیندها در داخل کشور. در دنیای امروزی خصوصا در صنعت فولاد و مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، بخش مهمی از تولیدات کشور به دیگر کشورها صادر خواهد شد که این مهم مراودات هرچه بهتر بین‌المللی برای یافتن بازارهای مناسب و به‌روز بودن این صنعت را برای تولیدات باکیفیت و قابل رقابت در بازارهای جهانی طلب می‌کند. ارتباط هدفمند با شرکت‌ها و نهادهای تخصصی بین‌المللی فولاد به منظور تقویت بومی‌سازی و فروش محصولات نهایی عامل مهم دیگری است که همواره وجود خواهد داشت و نباید در پشت چهره بومی‌سازی مخفی شود و مورد غفلت قرار گیرد.
منبع:دنیای اقتصاد